Artikel ‘Rubrics in hb-onderwijs van het Bataafs Lyceum’

Het Bataafs Lyceum heeft al meer dan tien jaar een speciaal onderwijsconcept voor meer- en hoogbegaafde vwo-leerlingen die een extra uitdaging willen: de Masterclass. Het lesprogramma richt zich op een gelijktijdige ontwikkeling van zowel de cognitieve als de sociaal-emotionele ontwikkeling. Binnen de projecten zijn speciale leer- en ontwikkelingslijnen opgezet, zodat de leerlingen zich de 21e eeuwse vaardigheden eigen maken en hun talenten verder kunnen ontwikkelen. Er is veel ruimte voor creativiteit, nieuwsgierigheid en eigen inbreng. Samenwerking is belangrijk binnen de projecten. Om de ontwikkeling van vaardigheden te monitoren en te stimuleren maakt de school gebruik van Rubrics.

Nancy Lussing is coördinator van de Masterclass.

Wat zijn rubrics en waarom zijn jullie daarmee gaan werken?
“Het vaardigheidsonderwijs is essentieel in onze aanpak voor hoog- en meerbegaafde leerlingen. Je wilt daarom niet alleen dat je die ontwikkeling kunt zien en weten waar je op in moet zetten; je wilt ook dat leerlingen zichzelf bewust zijn van hoe ze ervoor staan en waar hun ontwikkelingsvraag zit. Rubrics zijn dan handig om hiervoor als instrument in te zetten.

We zijn in de periode 2016 – 2018 gestart met het verder ontwikkelen van eigen rubrics in het kader van Leerlabs van het programma Leerling 2020. Wat we hebben gedaan is het benoemen van een aantal hoofdvaardigheden. Daarbinnen zitten weer subvaardigheden. Bij elk van die subvaardigheden hebben we vaardigheidsniveaus benoemd. Je zou het kunnen zien als een game waar je steeds een level verder gaat.”

Kun je een voorbeeld geven?
“Neem de hoofdvaardigheid ‘samenwerken’. Daarbinnen hebben we de subvaardigheden ‘initiatief tonen’, ‘participeren in groepswerk’, ‘verantwoordelijkheid nemen’ en ‘feedback geven en ontvangen’. En bij al deze subvaardigheden onderscheiden we zes niveaus. Bij ‘initiatief tonen’ gaat dat van ‘Ik doe alleen iets als een ander het vraagt’ tot ‘Ik toon vaak initiatief en ik stimuleer anderen dit ook te doen’.

Als leerlingen in de eerste klas met de Masterclass beginnen, laten we hen een nulmeting maken: waar sta je nu op al die vaardigheden. Je wilt daarmee bewustwording op gang brengen. Een zelfkritische, onzekere hb-leerling zet misschien laag in, terwijl een andere leerling zichzelf overschat en denkt: oh, dat kan ik allang. Het is dan aan de mentor om het gesprek aan te gaan en samen met de leerling (en ouders) te kijken welke leerdoelen je gaat opstellen. Waar sta je nu? Waar moet je aan werken? Waar heb je hulp bij nodig?”

Hoe maak je dit inzichtelijk? Is er een systeem waarmee je dit verwerkt?
“Toen we begonnen, hebben we Comprendo-BL* opgezet. We hebben onze eigen rubrics ontwikkeld en die in dit systeem gezet. Gaandeweg vroeg dat zoveel ontwikkeltijd van het team dat we zijn overgestapt naar Simulise. Dat is een completer systeem met een online portfolio. Een van de zaken die we nu doen, is het gestalte geven aan de competentie-ster. Op basis van de ingevulde rubrics kun je in een oogopslag de ontwikkeling van een leerling zien. Welke armen van de ster zijn meer of minder ontwikkeld? Oftewel, waar moet de leerling aan werken?”

Hoe verbind je de rubrics met het Masterclass-onderwijs?
“Het is goed om te zeggen dat niet iedere hb-leerling de Masterclass doet. Tijdens de intake merken we of een kind dit aankan of dat regulier onderwijs beter bij hem past. We vinden het belangrijk dat elke leerling op de goede plek zit. Waar we naar kijken is het advies van de basisschool (vwo) en of een leerling het compacten aankan en gemotiveerd is voor projectonderwijs. Wil je samenwerken? Kun je creatief bezig zijn? Ben je flexibel?

Aan elk project koppelen we vaardigheden. Het doel is dat we binnen drie jaar alle vaardigheden een of meerdere keren aan bod laten komen. Omdat we weten dat er altijd pioniers en volgers zijn letten we goed op de groepssamenstelling. De meeste projecten doe je samen met andere leerlingen. Bij het ene project mag je zelf je groepsgenoten kiezen, bij het andere stelt de mentor de groepen samen. We hebben ook individuele projecten die onder andere uitgaan van meervoudige intelligentie en de taxonomie van Bloom. Onze filosofie is dat je – waar mogelijk – differentieert binnen het onderwijs, om individuele talenten en vaardigheden de ruimte te geven. Maar ook om de autonomie van de leerling te stimuleren.”

Kun je zeggen dat de rubrics en vaardigheden de kern vormen van Masterclass?
“Zeker, met de relativering dat je dit gedachtegoed wel goed in de dagelijkse praktijk moet vormgeven. Met dit team lukt dat prima. Omdat we er onszelf al jarenlang samen in verdiepen, ga je de dezelfde taal spreken. We weten allemaal wat we willen bereiken. En we kijken anders naar de leerling: niet meer per se vanuit klassen-perspectief maar ook naar vaardigheidsniveaus.

Met de Masterclass hebben we onze vorm gevonden, het fundament staat. Uit evaluaties blijkt elke keer weer dat de leerlingen – en hun ouders – blij worden van dit soort onderwijs. Ze bemerken de invloed die ze zelf hebben op hun groei. De bewustwording van hun eigen sterke kanten en valkuilen, het contact met peers en ontwikkelingsgelijken, het samen ontwikkelen, de erkenning krijgen, de coaching van de mentoren: het is allemaal essentieel voor hun ontwikkeling.”

*geïnspireerd door Comprendo van het Corlaer College Nijkerk

Meer weten over het Bataafs Lyceum? Kijk op hun profiel.

Auteur: Martijn de Graaff