Brief aan OCW: Investeer in hoogbegaafde leerlingen. Het betaalt zich terug!

Deze week bespreekt de Tweede Kamer de onderwijsbegroting. Een van de plannen van dit kabinet is om 4,7 miljoen te bezuinigen om onderwijs aan hb-leerlingen. De Vereniging Begaafdheidsprofielscholen doet een dringend beroep op de minister, de staatssecretaris en de Kamerleden om deze bezuinigingen niet door te laten gaan. Wij stuurden onderstaande brief.

20241125 – Brief aan ministerie en Tweede Kamer – reactie op bezuinigingen

‘Hb-kinderen zijn bij ons onderdeel van de groep’: hb-onderwijs op het Mozaïek

Basisschool Het Mozaïek gebruikt de Daltonprincipes om vorm je geven aan hun hb-onderwijs. Hoe spelen ze daarmee in op de specifieke behoeften van hoogbegaafde kinderen? Susette Seevinck is directeur van de school.

“We zijn een Daltonschool. Dat houdt in dat veel nadruk leggen op zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en samenwerken. We zijn een relatief kleine school met zo’n 110 leerlingen, en we hebben zowel combinatiegroepen als enkelvoudige groepen. Onze school is openbaar en we zijn een afspiegeling van de samenleving, met kinderen van verschillende achtergronden.”

Jullie gebruiken de Daltonprincipes als basis voor het begaafdheidsprofiel. Kun je daar meer over vertellen?

“Bij ons Daltononderwijs werken we met korte instructies, waarbij leerlingen die dat aankunnen zelf kunnen kiezen of ze deelnemen. Dit betekent dat kinderen die snel zijn in het verwerken van informatie minder uitleg nodig hebben, terwijl anderen de ruimte krijgen om vragen te stellen en extra uitleg te krijgen.

Hoogbegaafde kinderen hebben vaak minder instructie nodig en kunnen zelfstandig aan de slag, maar het is belangrijk dat ze zich niet vervelen. Daarom creëren we ruimte voor hen om zelfstandig te werken aan opdrachten of projecten. Dit komt neer op een vorm van differentiatie die niet alleen in de methodes zit, maar vooral in de manier van werken. Leerkrachten hebben meer vrijheid om kinderen te begeleiden op de plekken waar ze het nodig hebben, zonder dat de hele klas dezelfde instructie hoeft te volgen.”

Hoe lang zijn jullie al bezig met het werken met hoogbegaafde kinderen?

“We zijn er al geruime tijd mee bezig, al voor ik hier zes jaar geleden begon. De school had een specialist voor hoogbegaafdheid en een zogenaamde plusklas voor de kinderen die extra uitdaging nodig hadden. Maar al snel merkten we dat deze aanpak niet ideaal was. Het werk dat kinderen in de plusklas deden, kreeg geen vervolg in de eigen klas. Wij vonden dat het onderwijs voor hoogbegaafde kinderen veel meer geïntegreerd moest worden in de reguliere klas.

We zijn daarom met het hele team gaan nadenken over hoe we kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong beter konden bedienen binnen de klas zelf. Dat was ook een vraag vanuit het bestuur: hou deze leerlingen zo lang mogelijk bij de groep.”

Wat zijn de voordelen van deze aanpak?

“Het grootste voordeel is dat we hoogbegaafde kinderen niet apart zetten, maar ze onderdeel laten zijn van de klas. Dit draagt bij aan inclusiviteit en zorgt ervoor dat de kinderen leren omgaan met andere kinderen, die misschien een andere manier van denken hebben of niet altijd even snel of slim zijn. Dat is een belangrijk aspect van het leven: leren dat niet iedereen hetzelfde denkt en dat je soms ook met mensen moet samenwerken die anders zijn.”

We merken ook dat ouders heel tevreden zijn over de manier waarop we hoogbegaafde kinderen in de klas begeleiden. Ouders zeggen dat hun kinderen zich hier veel meer op hun plek voelen dan op hun vorige scholen, waar ze vaak te maken hadden met systemen die minder flexibel waren of waar kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong te snel werden weggehaald uit de klas.

Hoe zorg je ervoor dat alle leraren hierin kunnen meegaan?

“Dat is absoluut een aandachtspunt. We investeren in de professionele ontwikkeling van onze leerkrachten. Onze hb-specialist organiseert regelmatig een onderdeel op onze studiedagen. Zij denkt ook mee over het onderwijsaanbod en kijkt ook in de klas hoe het met de kinderen gaat. We hebben ook een intern begeleider die momenteel een opleiding tot hb-specialist volgt, zodat we intern meer kennis en expertise kunnen ontwikkelen.

Daarnaast is het voor ons belangrijk dat iedere leerkracht minimaal één keer per jaar een cursus of workshop volgt op het gebied van hoogbegaafdheid. Dit helpt om het bewustzijn binnen het team te vergroten en zorgt ervoor dat leerkrachten zich gesteund voelen bij het werken met hoogbegaafde kinderen. De cursussen die we volgen, worden vaak aangeboden door ons samenwerkingsverband.”

Hoe ziet een typische dag eruit voor een hoogbegaafde leerling op jullie school?

“De dag begint bij ons met een half uur geactiveerde inloop. Dit is een moment waarop kinderen zelfstandig aan werk kunnen gaan, maar het is ook de gelegenheid voor leerkrachten om extra uitleg te geven aan kinderen die dat nodig hebben. Voor onze hoogbegaafde leerlingen is dit moment ideaal. Zij kunnen dan bijvoorbeeld hun eigen project voortzetten of verder werken aan de verdiepende leerstof. Deze projecten kunnen variëren van onderzoeken tot creatieve projecten waarbij ze dingen zelf ontwerpen of maken. Ook is dit tenminste twee maal per week het moment van de dag dat zij begeleid worden door de leerkracht.

De hoogbegaafde leerlingen krijgen bij ons meer tijd voor keuzewerk, waarin ze zelf mogen bepalen hoe ze hun tijd indelen. Dit geeft hen de ruimte om eigen initiatieven te ontwikkelen en projecten na te streven die hen interesseren. Dit kan, omdat zij de reguliere lesstof in compacte vorm doorlopen”

Een ander belangrijk punt is dat we kinderen niet alleen inhoudelijk uitdagen, maar ook in hun vaardigheden. We zorgen ervoor dat ze leren omgaan met frustratie, met mislukking en dat ze uitgedaagd worden om nieuwe dingen te proberen, zelfs als ze niet altijd meteen succes hebben. Dit hoort bij het leerproces. We streven ernaar dat alle kinderen de leerkuil ervaren”.

Wat is een uitdaging in het onderwijs aan hoogbegaafde kinderen?

“Het juiste evenwicht vinden tussen autonomie en begeleiding. Hoeveel vrijheid geef je een kind zonder dat het verdwaalt? En hoe zorg je ervoor dat kinderen niet in hun eigen wereld terechtkomen, maar dat ze ook leren samenwerken met andere kinderen en omgaan met verschillen?

Ik denk dat we altijd blijven zoeken naar manieren om het onderwijs voor deze kinderen nog beter af te stemmen op hun behoeften. We hebben nu een Denk- en Doe-Lab, waar kinderen werken aan verschillende projecten, maar we zouden dat graag verder willen ontwikkelen. Ook zou het fijn zijn als we meer mogelijkheden hebben om kinderen met gelijke interesses of ontwikkelingsvoorsprong vaker samen te brengen, zodat ze met elkaar kunnen sparren en van elkaar kunnen leren.

We hebben als team niet de overtuiging dat we alles al weten, we blijven met elkaar nadenken over hoe we het beter kunnen doen. Ik zie dat als een soort organisch proces. We zijn ook niet bang om nieuwe dingen uit te proberen en daarin met elkaar te leren. Het mooiste is als je kinderen ziet groeien, niet alleen in kennis, maar ook in zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen.”

Nieuw BPS-lid: De Toermalijn

De Vereniging BPS verwelkomt een nieuw aspirant-lid:
– De Toermalijn, Bavel

Op dit moment heeft de vereniging in het primair onderwijs 29 (aspirant-)leden, in het voortgezet onderwijs zijn er 59 (aspirant-)leden.

Onderzoek signalering hb: “de verschillen kunnen enorm zijn”

Twee op de honderd kinderen hebben een IQ boven de 130: zij zijn hoogbegaafd. Om het onderwijs voor deze kinderen beter passend te kunnen maken, is het belangrijk om te weten om welke kinderen het gaat, maar het signaleren van hoogbegaafdheid is niet altijd eenvoudig.

SCALIQ heeft, met betrokkenheid van de Gelijke Kansen Alliantie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, onderzoek gedaan naar de huidige staat van de signalering van cognitief sterke basisschoolleerlingen door leerkrachten en/of ouders, en naar welke variabelen daarop van invloed zijn.

Belangrijkste punten uit het onderzoek

• Uit de resultaten blijkt dat 48% van de kinderen met een zeer hoog IQ in beeld is bij zijn of haar leerkracht. Ook van de kinderen met een begaafd IQ is meer dan 40% in beeld. Meer dan de helft van de basisschoolkinderen met een zeer hoog IQ is nog niet gesignaleerd.
• Van de jongens met een zeer hoog IQ was meer dan de helft al gesignaleerd, terwijl bijna tweederde van de meisjes met een vergelijkbaar IQ nog niet in beeld was bij de leerkracht.
• Over het hele bereik van het onderzoek worden meer jongens dan meisjes gesignaleerd.
• Van de groep leerlingen met een IQ in de bovenste 5% was tweederde van de kinderen met een lage SES nog niet gesignaleerd als mogelijk (hoog)begaafd, terwijl dit bij de overige kinderen in deze groep iets minder dan de helft was. Kinderen die opgroeien in een kansarme omgeving,  worden dus vaker onderschat door hun leerkracht dan kinderen die het thuis beter getroffen hebben.
• Kinderen met een Europese herkomst werden vaker gesignaleerd dan kinderen met een niet-westerse herkomst, en minder vaak dan kinderen met een herkomst uit Azië of Indonesië. Ook dit weer bij een gelijk IQ.
• Op wat voor soort school kinderen zitten heeft voor signalering door de leerkracht geen invloed. Leerkrachten op scholen met een hoge weging (dat zijn scholen met een relatief complexe leerlingpopulatie) zijn net zo goed in staat om (hoog)begaafde leerlingen te signaleren als leerkrachten op scholen met een lage weging.

 

Zit alles mee, kom je zeg maar uit een ‘7 vinkjes’ gezin en ben je zelf ook nog eens een jongen, dan is de kans dat je als hoogbegaafd kind (met een IQ van 130 of hoger) ook als zodanig gesignaleerd wordt door je leerkracht 60%. Zit echter alles tegen (ben je bijvoorbeeld een hoogbegaafd meisje dat is geboren in december in Turkije of Eritrea, spreek je de Nederlandse taal nog niet goed én groei je op in een kansarme omgeving) dan is die kans maar 15%.

Lees verder

• Het volledige onderzoek en alle resultaten staan beschreven in het uitgebreide onderzoeksverslag. Hieronder

We zoeken een secretaris bij de Collegiale Visitatiecommissie

Wil jij een cruciale rol spelen in het waarborgen van de kwaliteit van begaafdheidsprofielscholen in Nederland? Ben je georganiseerd, communicatief sterk en heb je een scherp oog voor detail? Dan is de functie van secretaris bij de Collegiale Visitatiecommissie van de Vereniging Begaafdheidsprofielscholen iets voor jou!

Over de Vereniging Begaafdheidsprofielscholen

Onze vereniging zet zich in voor de ondersteuning en ontwikkeling van scholen die zich richten op de specifieke behoeften van begaafde leerlingen. Door middel van collegiale visitaties bewaken we de hoge standaarden van deze scholen en zorgen we voor voortdurende kwaliteitsverbetering.

Jouw rol als Secretaris

Als secretaris van de Collegiale Visitatiecommissie heb jij een sleutelpositie binnen het visitatieproces. Je zorgt ervoor dat de communicatie en verslaglegging rondom de visitaties soepel en professioneel verlopen. Jouw gestructureerde aanpak en nauwkeurigheid dragen bij aan het succes van onze visitaties en de verbetering van het onderwijs aan begaafde leerlingen.

Wat ga je doen?

• Voorbereiding van visitaties: Je plant tijdig een voorbesprekingsbijeenkomst van ten minste een dagdeel voor de visitatiecommissie (vc) en zorgt ervoor dat de datum en digitale vergaderlink bij alle leden van de vc bekend zijn.
• Verslaglegging: Binnen een week na de voorbespreking stel je een kort werkverslag op en stuur je dit naar de voorzitter voor goedkeuring. Na akkoord verstuur je het werkverslag naar alle commissieleden en verwerk je eventuele aanvullende opmerkingen.
• Informatie noteren: Tijdens de visitatie noteer je belangrijke informatie die later in het verslag wordt verwerkt.
• Opstellen conceptverslag: Binnen twee weken na de visitatie stel je een conceptvisitatieverslag op volgens het aangeleverde format en stuur je dit naar de voorzitter. Na goedkeuring verstuur je het verslag naar de commissieleden en verwerk je eventuele feedback.
• Definitief verslag: Je stuurt het definitieve visitatieverslag, inclusief het advies aan het bestuur en eventueel commentaar van de gevisiteerde school, naar het BPS-secretariaat. Jij zorgt ervoor dat het commentaar van de school correct en herkenbaar wordt opgenomen en dat eventuele feitelijke onjuistheden worden verbeterd.
• Communicatie: Je houdt het BPS-secretariaat op de hoogte van de voortgang en informeert de leden van de vc over de uiteindelijke rapportage en adviezen.

Wie zoeken wij?

Wij zoeken een nauwkeurige en betrokken professional met uitstekende organisatorische vaardigheden. Je hebt ervaring met verslaglegging, bent communicatief sterk en kunt zowel zelfstandig als in teamverband werken. Affiniteit met het onderwijs en specifiek met begaafdheid is een pré.

Wat bieden wij?

Een betekenisvolle en verantwoordelijke functie binnen een betrokken en deskundig team. Als secretaris speel je een centrale rol in het visitatieproces en draag je direct bij aan de kwaliteit en ontwikkeling van begaafdheidsprofielscholen in Nederland.

Interesse?

Wil jij bijdragen aan de toekomst van begaafdheidsprofielscholen? Stuur dan je motivatie en cv naar Ninette Verheul via info@begaafdheidsprofielscholen.nl. We kijken uit naar jouw sollicitatie!

We zoeken een bestuurslid Vereniging Begaafdheidsprofielscholen PO/VO

Wil jij bijdragen aan het vormgeven van de toekomst voor begaafde leerlingen in Nederland? Heb je een passie voor onderwijs en wil je een sleutelrol spelen in de ontwikkeling en verspreiding van begaafdheidsprofielscholen? Dan is deze bestuursfunctie bij de Vereniging Begaafdheidsprofielscholen iets voor jou!

Over de Vereniging Begaafdheidsprofielscholen

Onze vereniging staat aan de basis van de ontwikkeling en ondersteuning van begaafdheidsprofielscholen in Nederland. Wij streven naar een breed verspreid netwerk van scholen die kwalitatief hoogwaardig onderwijs bieden aan begaafde leerlingen. Door samenwerking, innovatie en het delen van expertise werken we aan het versterken van het onderwijs voor deze doelgroep.

Wat ga je doen als bestuurslid PO/VO?

Als bestuurslid ben jij een drijvende kracht binnen onze vereniging. Je hebt een breed scala aan verantwoordelijkheden die bijdragen aan de groei en kwaliteit van ons netwerk:

• Besturen en vertegenwoordigen: Je bestuurt en vertegenwoordigt de vereniging, waarbij je een duidelijke visie uitdraagt.
• Kwaliteitsverbetering: Je werkt actief aan de kwaliteitsverbetering en borging van onze scholen, waarbij je innovatieve richtpunten en kwaliteitscriteria ontwikkelt.
• Netwerkuitbreiding: Je zet je in voor een goede spreiding van begaafdheidsprofielscholen over heel Nederland en zorgt ervoor dat nieuwe scholen op een heldere manier worden gekwalificeerd.
• Samenwerking bevorderen: Je stimuleert de onderlinge samenwerking en afstemming binnen de vereniging, zodat we samen sterker staan.
• Belangenbehartiging: Je behartigt de belangen van onze scholen bij overheden en andere relevante organisaties en onderhoudt belangrijke contacten.

 

Concrete taken

• Vergaderingen en overleg: Je levert input vanuit jouw expertise, bereidt overleggen voor en voert de daaruit voortvloeiende werkzaamheden uit.
• Visitatievoorzitter: Je fungeert als voorzitter van een visitatie (bij voorkeur bij het onderwijs waar je ervaring in hebt), waarbij je het gehele proces begeleidt van begin tot eind.
• Kennismakingsgesprekken: Je voert kennismakingsgesprekken met aspirant-leden PO/VO en bezoekt scholen op aanvraag.
• Werkgroepen en aandachtsgebieden: Je hebt één of meerdere specifieke aandachtsgebieden binnen het bestuur en/of stuurt een werkgroep aan.

 

Wie zoeken wij?

Wij zoeken een gepassioneerde en betrokken professional met ervaring in het onderwijs, bij voorkeur met affiniteit of ervaring met begaafdheidsprofielscholen. Je bent een verbinder, hebt een strategische blik en bent in staat om zowel zelfstandig als in teamverband te werken. Je ziet het als een uitdaging om de belangen van onze vereniging en scholen op de kaart te zetten en verder te ontwikkelen.

Wat bieden wij?

Een uitdagende en invloedrijke bestuursfunctie binnen een dynamische vereniging die zich inzet voor een belangrijke onderwijsdoelgroep. Je krijgt de kans om actief bij te dragen aan de ontwikkeling van begaafdheidsprofielscholen en daarmee het onderwijslandschap in Nederland te verrijken.

Interesse?

Zie jij jezelf als de nieuwe motor achter onze vereniging? Stuur dan je motivatie en cv naar Marko Otten via info@begaafdheidsprofielscholen.nl. We kijken uit naar jouw bijdrage aan de toekomst van begaafdheidsprofielscholen in Nederland!

Column #14 Marko Otten: Een nieuw schooljaar

Het nieuwe schooljaar ligt blozend voor ons te zonnen op het septemberstrand. De scholen openen al gauw de koeltas om er verse jaarplannen uit te halen. Ze ruiken goed want voor de vakantie hebben de collega’s ze lekker klaargemaakt en ingepakt in vershoudfolie. Ook in de vereniging Begaafdheidsprofielscholen zullen we het een en ander uitpakken in 24-25. En daar hebben we zin in. Als we vooruitkijken, zien we aan de horizon weer onze verenigingsdagen verschijnen: een mooie visitatiestudiedag, geanimeerde ledenvergaderingen en het derde voorjaarsseminar van BPS.

Dit wordt het tweede volle schooljaar van ons BPS Beleidsplan 2023-2026. Vlak voor de vakantie hebben enkele bestuurders de beleidspunten gecheckt. Wat is er van dat plan al in werking gesteld? Best veel. En vooral, wat staat er dan op de rol voor 24-25. Enkele voorbeelden bij wijze van smaakmakers. Dit jaar leggen we actiever contact met de samenwerkingsverbanden waaraan onze leden verbonden zijn. Hierdoor ontstaat meer naamsbekendheid en een opschaling van onze know how. Het onderwerp bestuurlijke vernieuwing – noem het een verdere professionaliseringsslag binnen BPS – komt aan de orde op een heidag in het voorjaar. Hoe kan de vereniging de slagkracht van het bestuur en van de BPS-academie vergroten; zo mogelijk in samenwerking met een kring van actieve leden. Ook de bestuurlijke ondersteuning nemen we onder de loep. Die is al goed, maar misschien kan die nog effectiever? We kijken naar het ambtelijk secretariaat, de ict (o.m. in 24-25 de transitie van Dropbox naar een Teams-omgeving), de boekhouding en communicatie & media.

Op de scholen zelf is er dit jaar voor het eerst de optie om bij visitaties – naast de 8 code-elementen – schoolspecifieke criteria op te voeren die te maken kunnen hebben met de sterke kanten van de hb-aanpak, de ambities van de school op hb-gebied en bijzondere uitkomsten of resultaten van het eigen hb-beleid.

Ondertussen bericht de Regio Zuid dat het komend jaar het primair onderwijs meer en beter aandacht krijgt. Onder meer via nieuwe dimensies in de intervisieprogramma’s. We hopen dat met de nieuwe regio-indeling die van kracht is geworden, elders dit voorbeeld navolging vindt. BPS-Regio Zuid is van plan om met name bij de PO-intervisie ook collega’s van begaafdheidsprofielscholen in andere regio’s te betrekken.

Wat de aan ons toevertrouwde hb-leerlingen betreft, streven we volgend jaar opnieuw naar een klaterende BPS-Leerlingenconferentie. Maar mag ik van deze gelegenheid gebruik maken om al onze leden op te roepen even mee te denken?

De vraag is namelijk: hoe kunnen wij deze jaarlijkse conferentie op het juiste ambitieniveau blijven aanbieden? De leerlingenconferentie biedt een keuzemenu van colleges en workshops op hoog academisch niveau gegeven door hoogleraren, politici en ondernemers. Onze leerlingen genieten van het samenzijn in de peergroup en van de onderdompeling in voor hen nieuwe kennisgebieden. De onderwerpen variëren enorm, al ligt er in de praktijk een zwaar accent bij exacte wetenschappen en high end technology. Toch worden economie, geschiedenis, sociologie, politicologie en duurzame ecologie niet overgeslagen.

Uiteraard willen wij per leerling graag een betaalbare ticketprijs aanbieden, terwijl zoals bekend aansprekende accommodaties, faciliteiten en puberbestendige catering inmiddels een fortuin kosten. Voor de sprekers is er een vergoeding die minimaal de reiskosten omvat en vaak meer. Hoe dan ook, het gat in de conferentiebegroting zien we ieder jaar groeien en de vereniging kan uit de contributiemiddelen slechts bescheiden bijdragen. Dus denken we aan sponsoring en subsidies. Er komt een mooi bidbook aan. Maar wie willen en kunnen ons daarbij helpen? Heb je ideeën, connecties of een netwerk dat ons kan helpen, stuur een mail naar martijn@bureauq.nl.

Het is goed om de eerste column van 24-25 af te sluiten met iedereen, namens alle BPS-bestuurders en -medewerkers, een prachtig en geslaagd begaafdheidsprofieljaar toe te wensen.

Marko Otten

Publicatie dubbel bijzondere leerlingen

Het Kenniscentrum Hoogbegaafdheid heeft een nieuwe publicatie uit, met als centrale thema ‘Dubbel bijzondere leerlingen’.

Dubbel bijzondere leerlingen zijn de afgelopen tien jaar in toenemende mate in de belangstelling komen te staan. Het zijn kinderen wier gedrag niet altijd eenvoudig te verstaan is. Dat we het gedrag van deze leerlingen soms moeilijk kunnen verstaan komt niet doordat deze leerlingen moeilijk zijn. Onze moeite om hen goed te verstaan heeft als oorzaak dat we zelf vaak nog zoekend zijn naar informatie over de achtergronden van dit gedrag en de kansen om passende interventies te ontwikkelen. Onze eigen handelingsverlegenheid zegt dus minstens even veel over de uitdaging om voor deze leerlingen tot passend onderwijs te komen als de kenmerken van de leerling voor wie we dat passende onderwijs willen vormgeven.

De auteurs van de brochuretekst (Marielle Wittelings, Mare van Hooijdonk, Marjolijn van Weerdenburg, Anouke Bakx en Lianne Hoogeveen) maken duidelijk dat deze dubbel bijzondere leerlingen niet altijd eenvoudig te herkennen zijn en drukken de lezer daarom op het hart voorzichtig te zijn met een (te snel) oordeel of label. Evelien Okkinga geeft tips over hoogbegaafde leerlingen met ADHD, ASS, dyslexie en dyscalculie. We sluiten de brochure af met twee interviews. Specialist Charlotte Boon vertelt over hoe lastig het is om dubbel bijzonder leerlingen te herkennen en specialist Karin Bikker over goed kijken en denken in oplossingen.

Deze multimediale brochure bevat weer vele interessante video’s. Martin van Rooij interviewde Margriet Smit (gespecialiseerd in psychodiagnostiek), Marijke van der Pal (moeder van twee hoogbegaafde dochters), Patricia Versnel (begeleider onderwijs bij een samenwerkingsverband), Ron Gram (school- en leerlingbegeleider) en Tamara Catsburg (HB-coördinator en begeleider) over verschillende invalshoeken van het thema dubbel bijzondere leerlingen. De deepdives zijn deze keer gemaakt door Annemieke Weterings-Helmons. Ze gaat in op twee thema’s: het ontwikkelen van maatwerkinterventies en het risico van misdiagnoses als er in een eerder stadium van interventies misdidactiek heeft plaatsgevonden.

Lees verder…

“We willen dat de leerlingen op alle vlakken tot ontwikkeling komen” Hb-onderwijs op het Keizer Karel College

Het Keizer Karel College is een scholengemeenschap voor havo, atheneum, gymnasium en technasium. De school heeft ruim 1.900 leerlingen, van wie er ongeveer 10% hoogbegaafd zijn. De school vindt het belangrijk dat hoogbegaafde leerlingen elkaar en de school leren kennen en dat ze zich vertrouwd en begrepen voelen. Nan Botting is rector van het KKC, Lindy Jansen is coördinator hoogbegaafdheid.

Nan Botting: “Onze school is een gemeenschap, een maatschappij in het klein, waar leerlingen kunnen experimenteren met de rollen die zij in de maatschappij gaan vervullen. Daarom zijn we naast Begaafdheidsprofielschool ook UNESCO-school. We besteden in het bijzonder aandacht aan de vier thema’s van de Verenigde Naties: Vrede & Mensenrechten, Duurzaamheid, Intercultureel leren en Wereldburgerschap. Ruimte creëren voor de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen is een belangrijke opgave van de school als geheel. Daarom bieden we leerlingen veel keuzemogelijkheden.”

Lindy Jansen: “Dat is de kern van ons onderwijs. We willen niet alleen dat de leerlingen hun diploma halen, maar dat ze op allerlei vlakken tot ontwikkeling komen. Uitdagen en motiveren.”

Gaaf-voor-de-start-weken

Jansen: “Ook hb-leerlingen moeten tot ontwikkeling komen. Belangrijk bij deze groep is te zorgen dat ze zich gezien en begrepen voelen. Daarna komt het leren pas. Daar beginnen we al voor klas 1 mee, met het project ‘Gaaf voor de Start’. Voor de zomervakantie komen deze leerlingen al acht weken lang een middag in de week bij ons op school. Op die manier leren we hen goed kennen, raken ze vertrouwd met de school en sluiten ze hopelijk nieuwe vriendschappen.

Hiermee hopen we de spanning van de overgang naar het voortgezet onderwijs kleiner te maken. Op de ‘Gaaf-voor-de-start’-dagen gaan de leerlingen van lokaal naar lokaal zodat ze de vakken en docenten leren kennen; daarbij oefenen en bespreken we vaardigheden die je nodig hebt als je naar de middelbare school gaat, vaak ook in relatie tot hoogbegaafd zijn. En ze krijgen ruimte om vragen te stellen over wat ze in het eerste jaar kunnen verwachten.”

Botting: “Deze aanpak is ontstaan uit een vraag van het samenwerkingsverband. Welke ondersteuningsbehoefte hebben leerlingen met hb-kenmerken? Samen met het Alkwin Kollege hebben we een plan opgesteld en subsidie van het samenwerkingsverband gekregen. In 2022 zijn we op het KKC gestart, inmiddels is ‘Gaaf voor de Start’ op 7 scholen in de omgeving.

Jansen: “Daarbij brengen we ook de ondersteunings- en onderwijsbehoeften van de hoogbegaafde leerlingen in kaart door middel van observaties en gesprekken met leerling, ouders en leerkracht. Voor de mentor schrijven we een overdracht. Deze informatie zorgt ervoor dat deze leerlingen – ook de dubbelbijzondere – een goede start kunnen maken op onze school. Overigens stellen we geen intelligentieonderzoek verplicht, aanwezige kenmerken en sterke vermoedens van leerkracht en ouders zijn voor ons voldoende.”

Vertrouwen en welbevinden

Botting: “Ook als de leerlingen in de brugklas zitten, komt de groep regelmatig bij elkaar. Ze zitten namelijk wel verspreid in reguliere klassen. Er blijft onderling contact tussen de leerlingen; de begeleider houdt zicht op het welbevinden en de ontwikkeling van de leerlingen.”

Jansen: “Een ander voordeel van de intensieve kennismaking is dat ze mij – of andere leden van het hb-team – weten te vinden. De stap om iets te bespreken of om hulp te vragen is minder groot. Vanuit het programma spreek ik al voor de zomervakantie met ouders, om belangrijke informatie te kunnen delen en preventief te kunnen handelen als dat nodig is. Na de zomervakantie blijft er regelmatig contact met de mentoren en kan ik snel betrokken worden bij de begeleiding van de leerling of een oudergesprek.”

Motivatie

Jansen: ‘Ook na de zomer hebben de hb-leerlingen de ‘Gaaf-voor-de-start’-lessen, dat zijn er ongeveer twintig gedurende het jaar. Dat kan een leuke, uitdagende les zijn, maar ook gericht op psycho-educatie of studievaardigheden. Daarnaast is het peercontact belangrijk en het op een laagdrempelige manier contact houden met de leerling door het hb-team.

Botting: “Mocht het dan toch minder gaan, hebben we de TOP-training. De leerlingen die aan deze training meedoen zien de tegenvallende resultaten zelf ook als een probleem en zijn bereid om daaraan te werken. Vaak zijn het leerlingen met kenmerken van hoogbegaafdheid. Tijdens de training stellen leerlingen samen doelen op verschillende gebieden en stimuleren elkaar om deze te halen.

Steeds is motivatie een belangrijk thema. In de onderbouw zetten we vooral in op ruimte geven om talenten en passies te ontdekken, maar ook wat je aandachtspunten zijn. In de bovenbouw kunnen leerlingen breed kiezen. Wanneer een hoogbegaafde leerling voor een bepaald vak uitstekend presteert of juist slechter gaat presteren door motivatieverlies, kan de hb-begeleider de leerling een witte kaart geven. Daarmee mag een leerling wekelijks één of meerdere lessen per vak niet volgen en deze tijd inzetten voor eigen ontwikkeling. Dit kan verdiepende lesstof zijn, werken aan een eigen project of maken van huiswerk/leren.”

Jansen: “We zien steeds meer jonge hb-kinderen, die soms pas tien jaar zijn, bij ons in de eerste klas. Cognitief lopen ze voor, maar op andere gebieden vaak niet. Deze kinderen hebben een enorme behoefte om zich veilig te voelen, en de vaardigheden te hebben om zich staande te houden in de klas.”

We doen het samen

Jansen: “Belangrijk is dat we het samen doen, als school. We hebben een team van vier hb-begeleiders. Samen met de afdelingsleider ondersteuning houden we in de gaten dat hoogbegaafdheid op de ontwikkelagenda blijft staan. We hebben veel contact met het ondersteuningsteam en mentoren. We bespreken heel veel situaties en leerlingen en proberen samen een mooie oplossing te zoeken.”

Botting: “Ook betrekken we docenten en mentoren, met gerichte informatie en workshops om hun deskundigheid te vergroten. En zoals Lindy al zei, de hb-begeleiders zitten vaak bij vergaderingen en gesprekken. Bij studiemiddagen komt het thema hoogbegaafdheid regelmatig aan bod.

Voor ons gevoel zijn we nog maar net begonnen, we zijn nu een aantal jaar bezig. In de onderbouw hebben we de grootste stappen gezet, we werken nu aan een doorlopende leerlijn voor de hele schoolloopbaan van onze hoogbegaafde leerlingen.”

“Welke leerling in aanmerking komt? Daar hebben we geen criteria meer voor”. HB op de Prins Florisschool

De Prins Florisschool uit Zoetermeer werd in 2014 lid van de Vereniging Begaafdheidsprofielscholen, maar is al veel langer bezig met hoogbegaafdheid. De school heeft ongeveer 450 leerlingen en valt onder Stichting Unicoz. Joyce van der Ham is de directeur, Tamara Catsburg is voor het samenwerkingsverband begeleider passend onderwijs hoogbegaafdheid en bovenschoolse HB-coordinator bij Unicoz.

Joyce van der Ham: “Ik ben twee jaar directeur op deze school. Daarvoor werkte ik als leraar en ib’er op een andere BPschool, IKC Floriant. Ik heb er altijd al lol in gehad om mensen dingen te leren, onder andere als actief lid van de scouting. Dat ik het onderwijs in ben gegaan was voor de mensen om mij heen dus geen verrassing. Bij IKC Floriant was ik veel bezig met meer- en hoogbegaafde kinderen, het is steeds weer puzzelen om het juiste aan zo’n leerlingen te bieden. Het gaat om doorvragen, de leerling leren kennen en samen met je collega’s een mooi pakket samen te stellen.

Dat is ook de werkwijze op de Prins Florisschool. Ons uitgangspunt is dat elk kind zijn of haar potentieel kan ontwikkelen. Daarom laten we ons onderwijs aansluiten bij de onderwijsbehoefte van de leerling.”

Tamara Catsburg: “Tijdens mijn hbo-studie Pedagogiek heb ik gewerkt als nazorgconsulent op een praktijkschool. Dat heeft me het inzicht gebracht dat ik voor de klas wilde staan, daarom ben ik de pabo (verkorte deeltijd) gaan doen. Aan het einde van het eerste jaar ben ik gaan werken op de Prins Florisschool. Dat is nu 15 jaar geleden. Toen er op school gewerkt ging worden met expertisegroepen heb ik mij aangemeld voor de expertisegroep meer- en hoogbegaafdheid.

Het onderwerp heeft me altijd getriggerd: waarom hebben sommige kinderen heel veel capaciteiten, maar komt het er niet uit? Ik ben mij gaan scholen op dit gebied door de opleiding Talentbegeleider bij Novilo te doen, en vervolgens de gevorderde-variant. In de tussentijd heb ik samen met de directie en mijn collega-hb-coördinator een plusvoorziening voor de groepen 1 t/m 4 opgericht. Nu ben ik bovenschools hb-coördinator en zorg ik voor de verbinding tussen drie BPS-Unicoz-basisscholen.”

Niet de makkelijkste weg kiezen

Van der Ham: “Aansluiten op de behoeftes van de individuele leerling, dat is niet de makkelijkste weg. Daarom is het zo mooi dat al onze medewerkers die uitdaging willen en kunnen aangaan. Ook als een leerling het even moeilijk heeft. Wat kun je dan doen om te helpen?

Wat we hb-leerlingen bieden heeft de afgelopen jaren een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Kort gezegd, hebben we alles wat we voorheen buiten de klas deden, de klas in gehaald. Daardoor ligt het basisniveau een stuk hoger dan bij andere scholen.”

Catsburg: “Het is inderdaad een hele ontwikkeling. Jaren geleden kochten we Levelwerk in, dat werd dan in groepjes buiten de klas georganiseerd. Dat vond we toen al heel wat. We hadden ook hele strakke criteria om in aanmerking te komen voor verrijking, zoals een bepaald niveau op je Cito-toets.

Welke kinderen komen nu in aanmerking voor een interventie? Daar hebben we geen criteria meer voor, dat hebben we losgelaten. Uiteraard kijken we naar cijfers, maar het gaat ook om het aanvoelen van de leerling, de zijns-kenmerken van een kind en goed observeren.”

Wat heeft een kind nodig?

Van der Ham: “De centrale vraag is steeds wat een kind nodig heeft. Het maakt dat niet uit hoe intelligent je bent, we kijken naar de onderwijsbehoeften. En daarin proberen we te differentiëren. De afgelopen jaren hebben we veel werk gemaakt van het kunnen signaleren van deze groep. Daar begint het.”

Catsburg: “We hebben een mooie zorgstructuur. Als je bepaalde kenmerken of gedrag bij een leerling ontdekt dan ga je eerst sparren met je duo-collega. Vervolgens kun je je vragen en bevindingen bij onze school-expertisegroep Talent neerleggen. Daarin zitten alle ib’ers van de scholen, die zijn overigens allemaal ook talenbegeleider.

Daarnaast kun je gebruik maken van verschillende instrumenten, zoals SIDI en ZOOV+. Alles bij elkaar zorgen we dat een leerling opgemerkt wordt, ook als een leraar het niet meteen in de gaten heeft.”

Weten dat je iets te leren hebt

Van der Ham: “Het aanbod begint in groep 1, zoals mindset, psycho-educatie, executieve functies, doorzetkracht. Uiteraard op het niveau dat bij de leerling past. Het is prachtig om te zien wat er bij de leerlingen gebeurt, ook de hele jonge. Dat ze leren hoe het allemaal werkt en waar ze aandacht aan moeten besteden. En wat ik ook heel erg mooi vind is hoe de leerlingen dat extra werk ervaren. Niet omdat ze speciaal of superintelligent zijn, maar omdat ze weten dat ze iets te leren hebben. Dat wordt als volstrekt normaal gezien.”

Catsburg: “Deze manier van werken houdt in dat je ook buiten de kaders durft te denken. Door onze manier van signaleren weten we wat een kind nodig heeft. Als het nodig is moet je ook het lef hebben om te kijken naar onorthodoxe oplossingen.

Een voorbeeld, we hadden in leerling in groep 4. We hadden zelf het idee dat hij meer kon. De ouders gaven dat ook aan, alleen de resultaten en werkhouding waren er niet naar. Met rekenen liep hij wel vooruit, op het niveau van groep 6, de andere vakken niet. We hebben hem toen een test afgenomen en hij bleek heel erg intelligent te zijn.

Aan de ouders heb ik verschillende opties voorgelegd. Hij kan bijvoorbeeld in 4 blijven en rekenen op niveau groep 6. Of versnellen naar groep 5 en daar wel rekenen groep 6. De derde optie durfde ik eigenlijk niet eens voor te stellen, namelijk helemaal over naar groep 6. Zoiets hadden we nog nooit gedaan. De leerling heeft toen een dag stage in groep 5 gelopen en een dag in groep 6. Uiteindelijk heeft hij bewust gekozen om naar groep 6 te gaan, zijn ouders hadden het volste vertrouwen in het feit dat hij deze keuze kon maken. Uiteraard hebben we met hen alle scenario’s onderzocht en besproken. Ik heb hem wel uitgelegd dat hij dan flink aan de bak zou moeten. Dat heeft uiteindelijk voor hem heel erg goed uitgepakt.”

Als team samen ontwikkelen

Van der Ham: “We streven er naar dat elk schooljaar twee collega’s een opleiding doet, inmiddels heeft 70% hb-scholing gehad. Daarnaast hebben we studiedagen waar hb centraal staat. Belangrijk is dat we het zien als teamscholing, niet als ‘iets voor het team’. Het gaat erom dat je je samen ontwikkelt.

Catsburg: “Hoogbegaafdheid zit in ons dna. We zorgen er ook voor dat nieuwe collega’s zo snel mogelijk daarin kunnen groeien. Zoals Joyce zegt, we doen het met z’n allen, dat is de kracht van onze school.”