Brabants Dagblad: ‘Gymnasium Plus voor hele slimme, Tilburgse kids’
Vier jaar geleden ging Groep 9 van start bij het Odulphuslyceum in Tilburg. Eén van de eerste initiatieven voor ‘slimme kinderen’. Het heet inmiddels Gymnasium Plus. De school, docenten, een ouder en twee leerlingen vertellen over hoe het er nu voor staat met dit initiatief.
Column #19 – Verbinding
Dick van Hennik is onder andere voorzitter van de Vereniging BPS. Hij schrijft deze column op persoonlijke titel.
Als regelmatig gebruiker van het openbaar vervoer mag ik het gedrag van de mens in die omgeving graag observeren. Het is genoegzaam bekend dat 90% van de reizigers zich over de smartphone buigt. Zo op het oog heeft ieder zich teruggetrokken in de eigen wereld. Het lijkt erop dat men wil uitstralen niet lastiggevallen te willen worden. Even zovele individuen in de vluchtige habitat van de treincoupé. Al geruime tijd maak ik er een gewoonte van om degene die naast mij komt zitten te verwelkomen met een welgemeend ‘goedendag’. Meestal is de betrokkene verrast en kijkt hij of zij mij glimlachend aan. Behalve natuurlijk op de momenten dat mijn wens wordt geblokkeerd door de geluidswal van de koptelefoon op de oren. Tien tegen één krijg ik bij het verlaten van mijn plaats een vriendelijke groet terug, ook als mijn reisgenoot zelf eerder opstaat om de trein te verlaten.
Het zijn van die waardevolle momenten die ervoor zorgen dat er een relatie kan ontstaan, hoe kortstondig ook. Het maakt de mensen mild en het kost helemaal niets. Het is dit soort behoefte aan verbinding die ook in het onderwijs zo hard nodig is. Een korte blik van verstandhouding die ontstaat als de leraar bij de deur alle leerlingen een hand geeft bij binnenkomst of vertrek. Ook die handeling kost niets en kan van zoveel waarde zijn bij de ontwikkeling van kinderen. Een mooie variatie op de hand van de leraar is te zien op meerdere filmpjes op het internet. Bij de ingang van het lokaal hangt een bord aan de muur met enkele symbolen: een hand, een vuist, een knuffel of een high five. De kinderen kunnen door het aanwijzen van een symbool duidelijk maken welk soort begroeting zij wensen. Wie een hand te gewoontjes vindt, kiest een knuffel; wie een knuffel te soft vindt, kiest voor een boks of een high five. Een prachtig voorbeeld van zien en gezien worden, een basisbehoefte van elk kind, van elk mens **.
Dick van Hennik
** https://www.sgxl.nl/deze-ochtendroutine-van-een-juf-en-haar-leerlingen-top
Artikel ‘Hoogbegaafd in het hoger onderwijs’
In het primair en voortgezet onderwijs werken veel scholen hard om hoogbegaafde leerlingen het onderwijs te geven dat bij hen past. Cognitieve uitdaging bieden, sociale ontwikkeling stimuleren, aan metacognitieve vaardigheden werken, er gebeurt heel veel. In het hoger onderwijs staan deze ontwikkelingen nog aan het beginpunt. Bij de Universiteit Leiden zijn er wel diverse activiteiten voor hoogbegaafden. Simone Keijsers is daar trainer, coach van studenten en collega’s en hoogbegaafdheidsbegeleider. Ook richtte zij – samen met een aantal andere universiteiten en hogescholen – in 2019 het netwerk Hoogbegaafd in het Hoger Onderwijs (HB-HO) op.
Wat was voor jullie de aanleiding om meer voor hoogbegaafden te doen?
“Bij de universiteit werkte ik als studiekeuze- en loopbaanadviseur en studievaardigheidstrainer. Een aantal jaren geleden had ik een gesprek met een collega-psycholoog over hb-studenten. Tijdens het gesprek beseften we dat we weinig van deze groep wisten, terwijl we wel aanvoelden dat ze andere behoeften hebben. Om dat te toetsen hebben we een aantal hb-studenten bij elkaar geroepen en gevraagd: wat hebben jullie nodig? Daar hadden ze gelukkig een duidelijk beeld bij. Meer expertise bij de universiteit, zodat we hen beter zouden begrijpen. Betere begeleiding. En de mogelijkheid om als hb-studenten bij elkaar te komen. Niet alleen om over onderwijs te praten, maar ook voor het sociale aspect.”
Hoe zijn jullie hiermee verder gegaan?
“De groep studenten had een lijst opgesteld met uitdagingen die zij tegenkwamen. De onderwerpen waar ze mee kwamen zijn niet uniek voor de hb-groep: uitstelgedrag, sociale omgang, last hebben van te veel prikkels, faalangst. Alleen hebben ze vaak een andere achtergrond dan bij reguliere studenten. Ze hebben bijvoorbeeld ook succesangst. Ze zijn bang dat als ze goede cijfers halen, docenten en hun omgeving verwachten dat ze dat altijd doen. Op basis van de bijeenkomst, de lijst en de kennis die we hadden zijn we drie dingen gaan doen: individuele begeleiding voor hb-studenten die dat willen, een speciaal groepstraject en één keer in de maand een meet&greet. We komen dan drie uur bij elkaar, eerst praten we aan de hand van een thema, daarna is er een borrel.”
Kun je meer vertellen over het traject?
“Dat doen we nu zeven jaar. De groep bestaat meestal uit 6 tot 12 studenten. Er zijn vijf bijeenkomsten, verdeeld over tien weken. De reden daarvoor is dat je voor het permanent veranderen van gedrag minstens zeven weken nodig hebt. Tijdens de eerste bijeenkomst praten we over hoogbegaafdheid en welke effecten het kan hebben. Vervolgens moeten ze nadenken over een uitdaging die ze tijdens het traject willen aangaan. Het gaat er vooral om dat ze ervaren dat je patronen kunt veranderen. De lat moet niet te hoog. De een heeft bijvoorbeeld als doel om te werken aan het dag- en nachtritme. De ander heeft moeite met koetjes- en kalfjesgesprekken en wil daaraan werken. Een belangrijk neveneffect van het traject is dat deze studenten elkaar ontmoeten, zich aan elkaar kunnen spiegelen en elkaar eventueel kunnen helpen.”
Komt hun onderwijsverleden aan bod?
“Daar praten ze niet zoveel over, wel als er een pest- of depressieverleden is. Sowieso weten we weinig over het verleden van studenten, ik zie alleen de hb’ers die hier ‘per ongeluk’ komen. Er zijn geen cijfers, er wordt geen onderzoek naar gedaan, er is geen beleid. Helaas. De overdracht met het voortgezet onderwijs is bijna niet te doen, vanwege de AVG. Een student moet zelf een dossier of portfolio meenemen. Daarnaast word je in het hoger onderwijs minder begeleid, zeker bij de grote opleidingen kun je er verloren bijlopen. En de kennis over hoogbegaafdheid, vooral hoe je onderwijs en begeleiding inricht, is vrijwel niet aanwezig. Wat dat betreft zouden universiteiten en hogescholen veel kunnen leren van het funderend onderwijs.”
Wat zijn volgens jou de belangrijkste zaken die hb-jongeren moeten leren?
“Je realiseren dat hoogbegaafdheid een deel van je persoonlijkheid is en dat je leeft in een wereld die grotendeels niet is ingericht voor hb’ers. Dan is het belangrijk te weten wat je passie, je behoeftes en je beperkingen zijn. En hoe je daarmee omgaat. Wat we bijvoorbeeld veel tegenkomen is een gebrek aan studievaardigheden, het uit de weg gaan van uitdagingen of jezelf kunnen beperken.”
Heb je tips voor scholen?
“De hoeveelheid stof op een universiteit is wezenlijk anders, voor een toets moet je twee of drie boeken lezen. Hb-studenten zijn gewend om in het voortgezet onderwijs de avond van te voren te gaan leren, ze lezen een paar hoofdstukken en halen de toets. Hier kan dat niet meer, je moet echt eerder beginnen. En, niet onbelangrijk, het gaat niet alleen om het reproduceren van kennis, je moet er ook iets mee doen. Ik weet niet of dat kan, maar je zou hb-leerlingen in het voortgezet onderwijs een paar keer per jaar een dergelijke grote opgave moeten geven. Bijvoorbeeld meer profielwerkstukken waarin je meerdere stappen moet zetten, waar je veel kennis tot je moet nemen en daarmee een verhaal moet maken.
Ik weet dat het eerste jaar vaak saai is. Je kunt dan snel je motivatie verliezen. Breng zelf uitdagingen aan. Lees voor een college de stof en kijk hoe je dat kunt combineren met wat de docent vertelt. Belangrijk is ook om te leren wat een docent wil weten. Wat is de essentie van de stof? Zeker als je zoveel boeken moet lezen is die vaardigheid erg belangrijk.”
En het volgen van meerdere studies?
“Een valkuil is ook dat hb’ers breed geïnteresseerd zijn, veel aankunnen. Ze willen een tweede of derde studie doen. Of andere activiteiten. Maar je kunt dan aanlopen tegen de grenzen van de flexibiliteit van het rooster. Ik weet dat hb-leerlingen op hun school vaak lessen mogen overslaan. Dat kan hier een stuk minder. Je krijgt werkcolleges waar je aanwezigheid verplicht is, waar je samen met je medestudenten aan de slag gaat met de stof. Ik zeg dit niet om vervelend te doen, het is op dit moment de werkelijkheid in het hoger onderwijs. Dat is iets om je bewust van te zijn. Mijn advies zou dan ook zijn: laat je goed informeren over de mogelijkheden binnen je studie(s). Wat zijn de mogelijkheden en de onmogelijkheden? In combinatie met het inzicht in je passie, sterke kanten en beperkingen kan je dat een heel eind op weg helpen.”
Waarom hebben jullie het netwerk HB-HO opgericht?
“Om het welzijn, de ontwikkeling en het studiesucces van hoogbegaafde studenten te begeleiden en te verhogen, is het noodzakelijk om draagvlak te creëren en deskundigheidsbevordering te stimuleren bij alle teams die betrokken zijn binnen het hoger onderwijs, zoals docententeams, decanen, managementteams, studieloopbaancoaches en studieadviseurs. We willen daarom de problematiek van de hb’er in het hoger onderwijs helder krijgen. Daarnaast ontwikkelen en bieden we expertise aan. Het gaat ons om de doorlopende leerlijn: van primair onderwijs, via middelbare school naar je masterdiploma.”
Meer weten over het Netwerk Hoogbegaafd in het Hoger Onderwijs?
Kijk op: www.hb-ho.nl.
Simone Keijsers is op de Verenigingsdag van 11 maart 2020 aanwezig en zal over praten over de Leidse aanpak en het netwerk.
Tekst: Martijn de Graaff
‘Praktische gids voor toekomstbestendig en dieper leren’
In januari 2020 publiceert Kenniscentrum Wetenschap & Technologie Oost (KWTO) het digitale boek ‘Talenten Voeden’ van prof. dr. Juliette Walma van der Molen. Een overkoepelend raamwerk en gids tegelijk voor iedereen werkzaam in het onderwijs, maar ook daarbuiten. ‘Talenten Voeden’ laat zien welke wetenschappelijk bewezen elementen kunnen bijdragen aan toekomstbestendig en dieper leren. Met zowel praktische handvatten voor starters in deze materie alsook talloze bronnen en verwijzingen voor wie meer ervaren is met toekomstbestendig en dieper leren en de verdieping zoekt. Juliette: “Deze uitgave laat zien wat het verschil is tussen onderwijzen en werkelijk leren. Plus wat er nou écht werkt als je met je onderwijs over wilt gaan naar werkelijk leren voor de lange termijn.”
ISG Arcus nieuw aspirant-lid
De Vereniging BPS verwelkomt ISG Arcus uit Lelystad als nieuw aspirant-lid. Op dit moment heeft de vereniging in het primair onderwijs 27 (aspirant-)leden, in het voortgezet onderwijs zijn er 48 (aspirant-)leden.
Nieuw aspirant-lid ISG Arcus stelt zich voor
Het ISG Arcus is een interconfessionele scholengemeenschap in Lelystad. Alle onderwijsniveaus worden aangeboden: van vmbo basis/kader tot gymnasium. De school heeft meer dan 1000 leerlingen. Joke Swart is afdelingsleider havo/vwo onderbouw.
Hoe lang zijn jullie bezig met onderwijs voor hoogbegaafden?
“Ons uitgangspunt is dat we onderwijs en begeleiding op maat willen bieden, voor alle leerlingen. Zorgvragen willen we zo goed mogelijk beantwoorden, of dat nu gaat om bijvoorbeeld autisme, ADHD of dyslexie. Door de samenstelling van de bevolking van Lelystad hebben we een multiculturele school. De uitdagingen liggen heel vaak bij de leerlingen die leer- en ontwikkelingsachterstanden hebben. Tot een paar jaar geleden deden we weinig aan de leerlingen die meer aankunnen, zoals hoogbegaafden. Sowieso werd er in Lelystad weinig aan gedaan, zodat ouders van hoogbegaafde kinderen zich ook gedwongen voelden te verhuizen naar andere steden.
We zijn nu een jaar of zeven bezig deze doelgroep te bedienen. Dat is gestart bij onze gymnasium-afdeling. We hebben bijvoorbeeld het CBO binnengehaald om leerlingen vrijwillig te testen. Dat gaf ons meer inzicht in de behoeftes van de leerlingen. Docenten hebben ook scholing gehad van de Nationale plusklas.
Binnenkort gaat onze school fuseren met twee andere scholen in Lelystad. Dan nemen we onze aanpak ook mee. Het is belangrijk voor de leerlingen. En voor Lelystad. Daarom heeft de gemeente ook geld hiervoor ter beschikking gesteld.”
Wat is jullie onderwijsvisie op hoogbegaafdheid?
“Dit zijn leerlingen die meer kunnen, die onderwijs op een ander manier willen krijgen. De basis is enerzijds de test van CBO, anderzijds het gesprek met de leerling. Wat heeft die nodig? Wat zijn de motivaties en ontwikkelingen? Waar moet de leerling aan werken? Welke keuzes passen bij de leerling? We willen het aanbod zoveel mogelijk op maat maken. Daarom hebben we ook een ECHA-specialist in huis, Henrieke Florijn.”
Wat bieden jullie?
“We hebben een verbredingsproject voor deze leerlingen. Die duurt een half jaar of een jaar, dat is de keuze van de leerlingen. Ook waar ze aan gaan werken. We hebben een strategietraining opgestart, waar leerlingen kunnen werken aan bijvoorbeeld hun metacognitieve vaardigheden. In de bovenbouw kunnen ze versneld examen doen. We zijn steeds in gesprek met de leerlingen, zodat we onderwijs op maat kunnen bieden.”
Waarom zijn jullie lid geworden?
“Zoals gezegd, er is voor deze leerlingen in Lelystad nog te weinig. We vinden dat we leerlingen op alle fronten moeten bedienen. Alleen zijn we nog wel in de ontwikkelingsfase. We kunnen zeker nog leren van andere scholen, we zijn benieuwd naar de kennis en inzichten van de andere leden. We zijn bijvoorbeeld al bij het Emelwerda geweest, dat heeft ons veel opgeleverd.”
Wat zouden jullie willen leren van andere scholen?
“Hoe kun je een doorlopende leerlijn opzetten? Of wat voor trainingen geven andere scholen aan hun leerlingen? Met die inzichten kunnen we onze eigen strategietraining uitbreiden en verrijken, bijvoorbeeld op het gebied van fixed en growth mindset.”
Wat kunnen scholen bij jullie halen?
“Elke week komen groep 8-leerlingen uit Lelystad bij ons een hele dag lessen volgen. Dat doen we om hen uitdaging te geven, maar ook om hen het voortgezet onderwijs te laten ontdekken. We hebben zelf de groep 8-leraar in dienst. Zij komt vanuit de projectgroep Lelystad Hoogbegaafd. Deze groep richt zich op het primair onderwijs, maar omdat wij het belangrijk vinden de lijn door te trekken naar het voortgezet onderwijs, zijn we de samenwerking aangegaan.
Na de fusie zouden we dit willen uitbreiden, daarvoor is een expertgroep opgericht. Doel is om het hb-onderwijs door alle scholen heen te laten lopen. Onze groep8-leerkracht zal ook deel zijn van de groep.
We merken dat de mensen van de andere scholen enthousiast zijn, daarmee wordt hoogbegaafdheid veel meer erkend. Dat is belangrijk, zoals gezegd gebeurt er in Lelystad te weinig. Het is mooi dat de gemeente dat zich heeft aangetrokken en ons helpt.”
INFODAG Data Science en AI voor hoogbegaafden
INFODAG zaterdag 7 maart
Data Science en Artificial Intelligence voor jongeren met autisme en hoogbegaafden
Bovengemiddeld intelligent en toch uitgevallen in het reguliere onderwijs? Dit overkomt vele jongeren elk schooljaar weer omdat in de opleiding te weinig rekening wordt gehouden met autisme of hoogbegaafdheid. ITvitae verzorgt speciaal voor deze doelgroep ICT-opleidingen inclusief baanbemiddeling ongeacht hun vooropleiding.
Infodag 7 maart
ICT-talenten met belangstelling voor Data Science of Artificial Intelligence kunnen hun licht opsteken tijdens de Infodag op zaterdag 7 maart aanstaande in het voormalige Eemklooster in Amersfoort van 13:00 tot 15:30 uur. De deelnemers horen meer over de beide ICT-opleidingsprogramma’s, de visie van ITvitae op autisme, de coaching gedurende de opleiding en detacheringsperiode en delen oud-studenten hun ervaringen. Belangstellenden mogen met hun ouders of andere begeleiding komen en dienen zich vooraf aan te melden op https://itvitae.nl/infodag.
Uitnodiging Verenigingsdag 11 maart 2020
Geachte collega,
Op 11 maart 2020 vindt de halfjaarlijkse Verenigingsdag van de Vereniging Begaafdheidsprofielscholen plaats. Bij deze nodigen wij u van harte uit!
Het thema van deze dag is: successen van de hb-aanpak in de scholen van de vereniging.
De Verenigingsdag is uitgegroeid tot een mix van ledenvergadering, bespreken van zaken die op dit moment spelen bij scholen en/of bij de vereniging, het feestelijk overhandigen van de certificaten aan de gevisiteerde scholen en kennis mogen nemen van hun expertise, kennisoverdracht en uitwisseling én natuurlijk netwerken.
De Verenigingsdag wordt ditmaal georganiseerd bij Cursus- en vergadercentrum Domstad, Koningsbergerstraat 9, 3531 AJ Utrecht. Routebeschrijving.
Het programma van de dag
09.30 – 10.00 uur: Inloop, gelegenheid tot informele uitwisseling,
bijeenkomst kascommissie, Gepko Wolters, ONC en Carin Veringa, Gymnasium Juvenaat
10.00 – 11.00 uur: Algemene Ledenvergadering, zakelijk deel
11.00 – 11.15 uur: Koffiepauze
11.15 – 12.00 uur: Certificering (zeven) scholen en hun presentatie van een good practice
12.00 – 12.45 uur: Simone Keijsers, “Studeren, een nieuwe uitdaging”
12.45 – 13.30 uur: Lunch
13.30 – 13.45 uur: Start van het middagprogramma.
13.45 – 14.30 uur: Eerste ronde inspiratiegesprekken
14.30 – 15.15 uur: Tweede ronde inspiratiegesprekken
15.15 – 15.30 uur: Afronding met mogelijkheid tot concrete afspraken in de regio
15.30: Sluiting
Aanmelden
Wilt u zich aanmelden voor de Verenigingsdag vóór 2 maart 2020 via: https://www.begaafdheidsprofielscholen.nl/aanmelden-alv-vereniging-bps/
Korte presentaties
Een dezer dagen volgt in een aparte mail de link naar de BPS-Academie met de overige informatie over de Verenigingsdag en met eerdaags (i.i.g. vanaf 4 maart) de onderwerpen die bij de korte presentaties aan bod komen.
AD: Jari (17) won beurs bij Apple en bouwt nu apps voor Wehkamp
Hij kan urenlang achter zijn laptop zitten. Net als andere jongens van 17. Maar Jari Koopman uit Heino is niet zoals andere jongens. Hij doet niets liever dan sleutelen aan codes. Met succes want de hoogbegaafde tiener wint met een zelfgebouwde iOS-app een scholarship bij Apple en ontwikkelt nu mobiele apps voor Wehkamp. Het succes kwam hem niet aanwaaien. Een verhaal over vallen maar vooral over opstaan.
Column #18 – ‘Anders vasthouden’
Dick van Hennik is onder andere voorzitter van de Vereniging BPS. Hij schrijft deze column op persoonlijke titel.
Een nieuwe oneliner
Onlangs mocht ik weer een paar van onze scholen visiteren. Ook dit jaar leverde dit weer mooie indrukken op van hetgeen er binnen de scholen ontwikkeld wordt. De titel van deze column ontleen ik aan het onderwerp dat steevast aan de orde komt rond de vraag in hoeverre men de leerlingen kan ‘loslaten’. Met dat ‘loslaten’ kunnen velerlei beelden ontstaan. Wat er ook gedacht mag worden, er wordt niet mee bedoeld dat de begaafde leerlingen aan hun lot over gelaten kunnen worden. Integendeel. Ook begaafde leerlingen hebben recht op aandacht en begeleiding. Maar wat bedoelen we dan met ‘loslaten’? Oud-inspecteur en aspirant-secretaris bij één van de visitatiecommissies – Leon Winkels – noemde het ‘anders vasthouden’. En daarmee kon ik een verse oneliner aan mijn vocabulaire toevoegen.
Ondersteuningsbehoeften centraal
‘Anders vasthouden’ betekent dat er blijkbaar een algemeen aanvaarde manier van ‘vasthouden’ in ons onderwijs is en dat – in dit geval – begaafde leerlingen behoefte hebben aan ‘anders’. Wat dat anders dan is, zullen we nader moeten formuleren.
Gelukkig hebben de experts op het gebied van begeleiding van begaafde leerlingen de laatste jaren niet stilgezeten en zijn nieuwe inzichten via allerlei kanalen verspreid. Een belangrijk aspect daarvan is de manier waarop we de materie het beste kunnen benaderen. Of liever gezegd, waarop we de betreffende leerling het beste kunnen betrekken bij het vormgeven van hun begeleiding. Niet zo zeer de diagnose, maar het ontdekken van de ontwikkelingsbehoefte van de leerling dient centraal te staan en vervolgens de daarop gebaseerde ondersteuning. Vanuit dit laatste gezichtspunt is het dus niet meer belangrijk of een leerlingen een bepaald IQ heeft, maar hoe de verdere ontwikkeling van de jonge mens het beste gediend kan worden.
Consequenties voor de gang van zaken in de school
Voor de routine in de school betekent dit nogal wat. Als adequate ondersteuning van de ontwikkeling van de leerling betekent dat een groot deel van de reguliere lessen niet aan haar besteed is, dan heeft dat ook gevolgen voor de registratie van de vorderingen en ook voor de beslissingen t.a.v. de vraag of er nog sprake is van overgang naar een volgende jaarklas. Men kan immers niet van een lerarenvergadering vragen een besluit te nemen over een leerling die men niet of nauwelijks in de klas meemaakt. Nog los van het feit dat een jaarklas voor de leerling met een eigen programma geen waarde meer heeft. Kortom, de traditionele overgangsrituelen zullen bij deze leerlingen buiten beschouwing gelaten moeten worden.
Wat als het ongewone gewoon wordt?
Wat als ‘anders vasthouden’ een normale zaak wordt? Als het ‘ongewone’ gewoon wordt? Het lijkt een woordenspel, maar het kan op den duur een doorbraak betekenen in ons onderwijs. Inspelen op de behoeften van leerlingen, kan met zich meebrengen dat er wijzigingen nodig zijn bij de reguliere gang van zaken op de school. Wie weet levert dat dan mooie vergezichten op. Gebruik makend van de creativiteit van begaafde leerlingen, zouden die vergezichten wel eens dichterbij kunnen zijn dan menigeen denkt.