Maatwerk, professionalisering en protocollen. BPS-onderwijs op Het Noordik

Hoe hou je als grote scholengemeenschap oog voor de individuele leerling? En hoe zorg je voor draagvlak in je hele organisatie voor hb-onderwijs? Het Noordik in Almelo heeft daar een mooie aanpak voor gevonden. Bert Sierink is projectleider BPS, Maaike Bosma is teamleider vwo onderbouw.

Dit artikel is in mei 2022 gepubliceerd. In november 2023 gaf Bert Sierink een presentatie op de Verenigingsdag van BPS, op basis daarvan is dit artikel ligt aangepast.

Maaike Bosma: “We zijn een grote school met ongeveer 1.400 leerlingen die uit de hele regio komen. We geven onderwijs van mavo tot en met gymnasium. Ondanks dat we groot zijn, hebben we veel oog voor de individuele leerling. Er kan heel veel, we zoeken altijd naar de mogelijkheden hoe een leerling zijn of haar talenten kan ontwikkelen. Maatwerk dus.”

Bert Sierink: “Hb-onderwijs past prima bij deze filosofie. Dat is overigens een lang proces geweest, zo’n twintig jaar geleden is een collega daarmee gestart. Meer Getalenteerden, MGT, heette dat toen. Dat kwam in een stroomversnelling toen een aantal basisscholen contact met ons opnam met de vraag: kunnen we samen zorgen voor een betere overgang po-vo voor hb-leerlingen? We zijn begonnen met een doorstroomklas, en van het een kwam het ander. Een aantal jaar geleden vroeg de directeur van ons samenwerkingsverband of we geen BP-school wilden worden. Dat hebben we gedaan.”

Brede persoonsontwikkeling

Bert: “Met ons hb-onderwijs zetten we in op brede persoonsontwikkeling. Veel van wat we doen is bedoeld om de leerling zichzelf beter te laten leren kennen. Daarbij hebben we aandacht voor de zorgkant: onderpresteerders, welzijn, et cetera. En zoals Maaike al zei: veel maatwerk. Er kan heel veel, zoals versnellen, masterclasses, op een andere manier je lessen volgen, alvast colleges op de universiteit doen. Daarnaast kunnen de hb-leerlingen kiezen uit het aanbod voor alle leerlingen, bijvoorbeeld de debatclub, leerlingenraad of musical.

Wat ook belangrijk is dat we werken met het model van Gagné, daarin is er een onderscheid tussen een gave (wat je van nature hebt) en talent. Zichtbaar talent is het resultaat van een lang proces van leren en oefenen. Je kijkt waar de leerling aanleg voor heeft, of dat nu cognitief, sportief of muzikaal is. En we zorgen dat hij of zij daarvoor een talentprogramma kan volgen.”

BPS-leerlingen

Maaike: “De manier van werken en kijken naar de leerling verschilt weinig tussen ons regulier en hb-onderwijs. Dat merk je aan onze docenten, die zijn daaraan gewend. Toen we aspirant-lid van de BPS werden wilden we dat wel goed neerzetten. We hebben de term MGT vervangen door BPS. De hoogbegaafde leerlingen zijn BPS-leerlingen, er zijn BPS-coaches, BPS-opleiding, et cetera. Dan is het duidelijk waar je het over hebt.”

Bert: “BPS-leerlingen zijn voor ons kinderen met kenmerken van hoogbegaafdheid. Om die te identificeren hebben we een uitgebreid protocol, met allerlei kenmerken waar een docent op kan letten, zoals nieuwsgierigheid of een rechtvaardigheidsgevoel, maar ook onderpresteren.”

Maaike: “Signaleren van deze leerlingen is niet altijd even makkelijk. Daarom zijn alle docenten geschoold. We hebben een BPS-basisscholing, dat is een workshop van een halve dag waarin docenten de basisprincipes meekrijgen. Je moet dat doen, anders wordt hb-onderwijs voor een klein groepje docenten. Je geeft elke docent de tools om hb te herkennen. BPS-leerlingen zitten binnen reguliere klassen, elke docent geeft dus les aan deze leerlingen. De scholing doen we op school, gegeven door collega’s. Dat werkt goed, er is geen reistijd en je kunt ingaan op onze specifieke situatie.”

Bert: “De BPS-opleiding zorgt er ook voor dat iedereen dezelfde basis heeft, dezelfde termen gebruikt. De scholing hebben we ontwikkeld met drie andere scholen, met financiering vanuit het samenwerkingsverband. Het Noordik is daarbij in the lead met twee ECHA-opgeleide collega’s. Naast de basisopleiding hebben we een verdieping van twee middagen.”

Zelfsturend

Maaike: “Naarmate ze verder komen krijgen BPS-leerlingen meer autonomie. Dat past bij de leeftijd. In de eerste klas draagt de docent veel suggesties aan, in de bovenbouw doen ze dat vooral zelf. Ze weten dan beter wat de passende route is naar wat ze willen bereiken. Onze docenten zijn gewend aan individuele roostering. De bereidheid van onze collega’s is groot om af te wijken van het rooster.”

Bert: “De doorstroomklas was ons eerste grote project, samen met een aantal basisscholen. In groep 7 kijken we naar met welke leerlingen de school handelingsverlegen is. En waar we een risico zien in de overstap naar het voortgezet onderwijs, bijvoorbeeld vanwege de executieve vaardigheden.

Die leerlingen draaien op donderdagmorgen mee met de brugklassers. We doen dan veel aan groepsvorming, samenwerkingsopdrachten en executieve vaardigheden. We hebben kenniscolleges over bijvoorbeeld de hersenen, Stephen Covey of mindset. Uit het Grote Vooruitwerklab-boek (CBO) geven we opdrachten die geen oplossing hebben. Deze leerlingen ondervinden weinig weerstand, dat willen we hen laten ervaren. Dat ze om hulp moeten vragen, dat ze een andere manier van werken moeten vinden.”

Maaike: “Bijkomend voordeel is dat ze elke week op een middelbare school zijn. Ze praten met brugklassers en krijgen zo een beeld van hoe het er hier aan toegaat. Hun ouders worden betrokken, elke week maken Bert en zijn collega’s een verslag van de Doorstroomklas-ochtend. En we laten ouders naar Het Noordik komen als hun kinderen een presentatie geven.”

Bert: “De Doorstroomklas is onderdeel van een breder programma dat we ‘Doorstroomprogramma hoogbegaafdheid po-vo’ noemen. Samen met de deelnemende schoolbesturen van het primair en voortgezet onderwijs uit de regio Almelo organiseren we gezamenlijk Kwaliteitskringen. Doel van de Kwaliteitskringen is het delen van expertise en ervaring, betrokkenheid van leerkrachten versterken en de onderlinge contacten verstevigen. Daarnaast organiseert Het Noordik Lyceum nog de jaarlijkse BPS-lezing voor ouders, collega’s (po-vo) en andere belangstellenden. Deze lezingen zijn echt het BPS-visitekaartje van Het Noordik Lyceum.”

Structureel inbedden

Bert: “Dat het zit goed werkt heeft zeker te maken met hoe we het organiseren. Elke maand zitten mijn BPS-collega’s en ik met de teamleiders bij elkaar, we bespreken dan de voortgang en wat er moet gebeuren. Op basis daarvan maken we een product of proces. Maaike neemt dat mee in het MT waar er een besluit over wordt genomen. Voor de borging werkt dat heel erg goed, het hangt dan niet op een paar enthousiaste docenten.”

Maaike: “We hebben alles goed vastgelegd in protocollen, zoals de signalering van BPS-leerlingen en de professionalisering van docenten. De aanleiding was de eerste visitatie vanuit de Vereniging Begaafdheidsprofielscholen, we kregen toen twee jaar. Dat was een teleurstelling, we waren van te voren beretrots op wat we hadden bereikt. Aan de andere kant, die twee jaar gaf wel erkenning voor wat we deden. En het was een positieve druk om nog een slag te maken. We zijn net weer gevisiteerd en deze keer hebben we vier jaar gekregen. Daar zijn we erg blij mee.”

Op 9 juni geeft Het Noordik een bijeenkomst over kansengelijkheid en talentontwikkeling…