Column #4 Marko Otten: Hoogbegaafde filmtips voor de Kerst
Weinig films spelen zich af in een hoogbegaafd milieu. Nou ja, in feite gaan bijna alle Hollywood-producten natuurlijk over uitzonderlijk getalenteerde persoonlijkheden. Zij houden zich in schier onmogelijke situaties bezig met geslepen speurwerk, complexe spionagenetwerken, buitenaardse gedrochten of hoogromantische plotwendingen. Maar dat zijn niet de films die ik bedoel. We kennen ook films – het zijn er niet veel – waarin de held of minder vaak heldin gewoon een hoogbegaafd mens is zoals wij ze op school hebben. Die begaafdheid bepaalt het plot waarbij trekjes geleend uit het autistisch spectrum de spanning niet zelden verhogen. Kortom, in deze column misschien een paar tips voor de tweede Kerst in tijden van corona.
Actrice Jody Foster kennen we nog van haar werkrelatie met de gemuilkorfde maar hoogbegaafde Hannibal Lecter. Zij regisseerde, misschien als tegengif tegen de gruwelen van Silence of the Lambs, in hetzelfde jaar 1991, een aardige film: Little Man Tate. Daarin treedt een aandoenlijk jongetje naar voren, Fred Tate 7 jaar. Hij is behept met alle trekken van een oldskool begaafd kind: IQ-meting XL, op alle terreinen van wetenschap en kunst heel bijzonder, maar de meeste bewijslast komt uit de wereld van rekenen en wiskunde. Uiteraard kan hij met leraren en leeftijdgenoten moeilijk de verbinding aangaan. Hij (spoiler!) pareert verschillende tegenslagen op weg naar de onvermijdelijke eerste plaats in een of andere intelligentie-wedstrijd.
De meeste lezers zullen de naam Allan Turing wel kennen. Na een ongelukkige jeugd groeit hij in mijn tweede film uit tot het Britse genie dat in de oorlog de Enigma-code van het Duitse militaire oppercommando wist te kraken. En passant ontwikkelt hij het rekentuig waarin wij moeiteloos de oervorm van de computer herkennen. Turing verhoudt zich moeizaam tot de medemens; de verbinding gaat gepaard met veel vallen en slechts af en toe opstaan. Morten Tydlum maakte er een film over met Benedict Cumberbatch als Turing. Titel: The Imitation Game (2014). Het loopt (spoiler!) slecht met Turing af.
Waarom de derde film die ik ga noemen het niveau van het oorspronkelijke boek lang niet haalt, blijkt uit een vergelijking van beide titels. De film van Jean Pierre Jeunet heet uitsloverig The Young And Prodigious T.S. Spivet (2013). De roman, geschreven door Reif Larsen, heet The Selected Works Of T.S. Spivet (2009). Nogal een verschil. Ik raad aan eerst het rijk geïllustreerde boek te lezen en dan te overwegen om je te wagen aan de film. Tecumseh Sparrow Spivet (12) zat niet op een begaafdheidsprofielschool; evenmin als Turing of Tate. We vinden Spivet op een dorpsschooltje in het verre Montana. Hij kan er zich met moeite staande houden. Dankzij een niet aflatende neiging om “maps” (kaarten, schema’s, tekeningen en notities) te maken van al zijn ervaringen, ontdekkingen en wetenswaardigheden registreert hij met grote precisie wat, van wie en waar hij leert. Hij wint ermee een prestigieuze wetenschapsprijs van het Smithonian Institute te Washington en moet op reis. De waardering die hij koestert voor de leraar van dienst varieert. Zijn lerares in groep 4 verliest veel van haar gezag als zij zich tijdens de uitleg bij een voorleesverhaal vergaloppeert. Was het onkunde of bewust negeren van de scherpzinnigheid van haar leerling of klas?, vraagt Spivet zich af. Hij verliest meteen alle respect en noteert: “It was clear she had no idea what she was talking about. (…) But my question was: where did our respect go? Did a child’s respect just evaporate, or, like in the Law of Thermodynamics, could respect neither be created nor destroyed, merely transferred?” De situatie op de dorpsschool (spoiler!) wordt in de film overigens een stuk eenvoudiger voorgesteld.
Drie spoilers! Hopelijk heb je met Kerst plezierige dingen aan het hoofd. Deze tips hebben sowieso beperkte waarde. Maar voor de toekomst luidt de verzameltip wat betreft speelfilms: Let er eens op wat er aan hoogbegaafdheid zoal voorbij komt in de movies.
Ik wens alle collega’s op scholen, in de vereniging en in ons netwerk een heel plezierig Kerstfeest en een voorspoedig en gezond 2022.
Marko Otten