Artikel Aansluiting po-vo: de overstapportfolio
Daltonschool Sint Jozef in Lemmer
De overgang van primair naar voortgezet onderwijs kan voor hoogbegaafde leerlingen problemen opleveren. Het betekent vaak een andere manier van les krijgen, meer docenten en natuurlijk een school die nog niet bekend is met de vaardigheden en uitdagingen van een leerling. Een goede overdracht tussen de twee scholen is dan essentieel, alleen schort het daar nog wel eens aan. Doro Geis, leerkracht op Daltonschool Sint Jozef te Lemmer, is met een aantal po- en vo-scholen bezig de overgang te vergemakkelijken met het overstapportfolio.
De aandacht voor hoogbegaafdheid op haar school begon in 2002, de school kreeg een jongetje van 5 binnen met een iq van 156. “We zaten daar mee omhoog: hoe kunnen we deze jongen zo goed mogelijk helpen. Omdat we een Daltonschool zijn willen we alle leerlingen zo veel mogelijk op maat en in de klas zelf bedienen. Want zo zit de maatschappij in elkaar. De eerste actie was om hem versneld de stof aan te bieden. En we zijn vervolgens externe expertise gaan binnenhalen door als team een opleiding bij Cedin te volgen over hoogbegaafdheid. Wat is hoogbegaafdheid, welke mogelijkheden heb je als school en hoe kun je de leerling helpen met aanbod en begeleiding? Vervolgens zijn we ook meer verantwoordelijkheid bij de leerlingen gaan neerleggen: je leert hen een eigen leervraag te stellen en zelf structuur aan te brengen in het zoeken naar een antwoord.”
“Hoe meer je met iets aan de slag gaat, hoe meer vragen dat oproept”, vertelt Geis. “Daarom heb ik ook een opleiding als hb-expert gevolgd. In 2013 zijn we een remediërende plusklas gestart, dat was nodig om leerlingen die bepaalde vaardigheden misten daarin bij te spijkeren. Sommige hb-leerlingen hebben zwakke executieve functies, ze hebben moeite met plannen, organiseren, doorzetten, focussen. Daardoor kunnen ze niet tot goede prestaties komen en liggen frustratie en onderpresteren op de loer. In 2011 zijn we Begaafdheidsprofielschool geworden.”
Meer doen dan de normale overdracht
De start van het overstapporfolio was op de ALV van de Vereniging BPS. “In het kader van de BPS Academie zaten we ’s middags in kleine groepjes om van elkaar te leren en ervaringen uit te wisselen. Ik zat aan tafel met een directeur en docenten van middelbare scholen uit mijn regio en lanceerde het idee om vooral met de BPscholen uit de regio een intervisiegroep te starten. De reactie was enthousiast. Ik heb toen drie basisscholen en twee middelbare scholen uit onze regio uitgenodigd voor een intervisiebijeenkomst. Een van de agendapunten was de overstapportfolio.”
Voor Geis was dit een belangrijk onderwerp. Ze had bij haar eigen kinderen gezien dat de overgang van primair naar voortgezet onderwijs beter zou kunnen. Ook vanuit haar school zag ze mogelijkheden om de overdracht te verbeteren. “Ik liep al langer met de gedachte rond hoe we deze werkwijze onze begaafde schoolverlaters mee kunnen geven naar het voortgezet onderwijs. Zodat ze, naast cijfers, aan kunnen tonen waartoe ze in staat zijn of wat ze nodig hebben om optimaal te kunnen presteren. Gelukkig vonden de mensen van het intervisiegroepje dit een goed idee: in de volgende bijeenkomst zijn we begonnen de overstapportfolio te ontwikkelen.”
“Normaal gesproken geef je bij de overdracht cijfers mee, soms is er een warme overdracht. Bij meer- en hb-leerlingen kun je vaak maar een klein kolommetje toevoegen. Maar wat ze in een plusklas doen en aan welke vaardigheden ze werken, dat kun je bij een normale overdracht niet meegeven. Omdat vo-scholen elk jaar weer heel veel kinderen binnen krijgen hebben we het portfolio beperkt gehouden tot een A4. Het beperkt zich in wezen tot twee belangrijke vragen: waar is de leerling goed in en waarin heeft hij hulp nodig?”
Portfolio biedt nuttige informatie en zelfreflectie
“Begin vorig schooljaar zijn we begonnen met onze groep 8-leerlingen. De verantwoordelijkheid voor het invullen ligt bij hen. Ze moeten zo concreet mogelijk benoemen welke capaciteiten ze hebben en wat hun hulpvragen zijn. Daarnaast vullen ze vaak rekenen en taal in als je vraagt waar ze goed in zijn. We stimuleren ze ook andere zaken in te vullen. We praten er ook met de leerlingen over. Wat heb je ingevuld? Wat bedoel je daarmee? Na een aantal maanden hebben we gekeken of ze op de vaardigheden zijn vooruitgegaan. Aan het einde van het jaar hadden de leerlingen een mooi document liggen.”
“Het mes snijdt aan twee kanten. Niet alleen geeft het overstapportfolio nuttige informatie voor ons en voor de vo-scholen, maar het biedt de leerlingen goede zelfreflectie, inzicht in zijn sterke en zwakke kanten. Je kunt op basis daarvan met de leerling in gesprek gaan. En vooral hem zelf laten verwoorden of iets gelukt is, en waarom. Als je iets niet kunt, heb je een keuze: je legt je erbij neer en wordt niet beter. Of je komt in beweging en zoekt een weg om beter te worden. En natuurlijk kun je dan ons om hulp vragen. Bewustwording is het sleutelwoord. We willen dat leerlingen voor zichzelf opkomen als hen iets niet zint. Niet alleen bij ons op school, maar ook in het voortgezet onderwijs. Dan moet je wel je sterke en zwakke kanten kennen.”
De stand van zaken is dat het portfolio nu op een aantal basisscholen wordt gebruikt, naar tevredenheid. De slag naar het voortgezet onderwijs moet nog sterker worden gemaakt. “In ons intervisiegroepje zaten twee middelbare BPscholen: RSG Sneek en Emelwerda. Het toeval wil dat vorig jaar geen van onze hoog- of meerbegaafde leerlingen naar die scholen ging. Van de andere vo-scholen weten we het niet, uiteraard krijgen zij het portfolio wel bij het dossier van de leerling. In de toekomst gaan we daar meer naar kijken.”
Meer weten over het overstapportfolio?
Neem contact op met Doro Geis (dorogeis@gmail.com)