Artikel: De visitatiecommissie als critical friend

De visitatie is een wezenlijk onderdeel van de Vereniging BPS. Formeel bepaalt het of een school het predicaat Begaafdheidsprofielschool krijgt. Maar het is ook bedoeld om scholen verder te helpen. Het Corderius College had in maart 2018 haar visitatie.

Het Corderius is van oudsher al bezig met de slimmere leerlingen, in het begin vooral met compacten en verrijken. Het was toen het visitekaartje van de school, vertelt coördinator onderbouw gymnasium en atheneum Dick Wolffenbuttel. “Na verloop van tijd merkten we dat de leerlingen het minder leuk vonden, we kregen ook minder aanmeldingen. Ons idee was om activiteiten te gaan bieden in groepsverband in plaats van op individuele basis. Dat werd de Masterclass. Samen met (externe) vakexperts en een vaste begeleider gaan de leerlingen een hele dag met verschillende thema’s aan het werk. Eerst theorie, vervolgens voornamelijk open opdrachten. Het gaat om kennis opdoen en om het leerproces en vaardigheden. Leerlingen waren enthousiast, maar het werd pas echt een succes toen we deze leerlingen in dezelfde klas hebben gezet. Ze missen dan niets meer van elkaar en van de school.”

“Een voorbeeld van een onderwerp in de Masterclass is architectuur. Er komt een architect langs die de leerlingen kennis bijbrengt over het vak. Vervolgens moeten ze zelf een ontwerp en een maquette maken. We hebben een heel scala aan onderwerpen: van nanotechnologie tot politieke filosofie, van poëzie tot sterrenkunde. Onze docenten ontwikkelen de onderwerpen voor op de Masterclassdag, daar krijgen ze ook ontwikkeltijd voor. Zo houdt het zichzelf in stand, en kunnen docenten bezig zijn met hun expertise.”

Leerlingen tot hun recht laten komen
De Masterclass is een groot onderdeel van het hb-onderwijs bij het Corderius, maar zeker niet het enige. Wolffenbuttel: “Belangrijkste is dat de leerling wordt herkend en erkend. Het gaat niet om het label zoals hoogbegaafdheid. Het gaat om de behoefte van de leerlingen. Ze moeten tot hun recht komen door hen het juiste aanbod en begeleiding te geven. Docenten moeten geschoold zijn. We werken met de zes profielen van Betts & Neihart; die hebben we in een eigen vorm gegoten door middel van kaarten van racewagens. Dat maakt het makkelijker om je als team te scholen. Ook krijgen alle hb-leerlingen vanaf dag 1 indien nodig een coach. Daarnaast is er voor alle hb-leerlingen de mogelijkheid gebruik te maken van een talentpas. Hiermee kunnen ze tijdens de door hen gekozen lessen werken aan een eigen project.”

“Waarom zijn we lid geworden van de Vereniging BPS? Vooral voor de expertise van andere scholen, voor de kennisuitwisseling. We zijn bij een aantal scholen geweest waar we mooie dingen hebben gezien, zoals de denklessen van het Theresialyceum en het Intermezzo-tussenjaar van het Stedelijk Gymnasium Nijmegen. Ik denk dat we het predicaat BPschool niet echt nodig hebben, de omgeving weet dat we werk maken van hoogbegaafdheid. Aan de andere kant zou het jammer zijn als een school in de buurt dat predicaat dan wel zou hebben.”

Visitatie
In 2015 werd het Corderius College aspirant-lid van de vereniging. In maart werd de school bezocht door de visitatiecommissie. Voorzitter was Ninette Verheul, bestuurslid van BPS. “De belangrijkste taak van de commissie is om vast te stellen – op basis van documenten en van het bezoek – of de school het predicaat Begaafdheidsprofielschool mag dragen. Dat doen we aan de hand van de gedragscode van de vereniging waarin onder andere staat dat de school hoogbegaafde leerlingen herkent en maatwerk levert. En dat er voldoende expertise is binnen de school. Bij het Corderius zie je dat leerlingen veel keuzemogelijkheden en -vrijheden hebben. Er gebeurt veel. Wat ik vaak zie is dat een school een traditionele route aflegt als het gaat om hoogbegaafde leerlingen. Eerst extra activiteiten buiten de les, dan tijdens de lessen en vervolgens een aparte route of klas. Uiteindelijk worden al die activiteiten binnen het onderwijs gebracht en is er een mooi hb-onderwijsbeleid. Steun van de directie is noodzakelijk voor de borging van de hb-aanpak.”

“We evalueren onze activiteiten en aanpak doorlopend”, vertelt Wolffenbuttel. “De visitatie brengt daar een extra laag in aan. Je gaat meer nadenken over wat we doen: waar staan we in onze aanpak? Wat kan anders, beter? Als voorbereiding moesten we de commissie documenten over hb-beleid en -activiteiten sturen. Toen merkten we dat we de aanpak en protocollen scherper op papier konden zetten. Aan wat we doen is niet zoveel veranderd na de visitatie, maar we hebben het nu wel duidelijker en toekomstbestendiger opgeschreven.”

Kijken wat er goed gaat
“We beseffen dat de visitatie een momentopname is”, zegt Verheul. “Het is makkelijk om te kijken wat er niet goed gaat. Belangrijker is: wat doet de school nu en waar zit de groei. Wat je als commissie feitelijk doet is kijken naar de beweging: is de hb-aanpak en -beleid levensvatbaar voor de toekomst? Hoe zitten directie en bestuur erin? Hoe is de aanpak geborgd? Is er voldoende facilitering voor het hb-beleid? Belangrijk is ook het reflectieve vermogen van de school. Corderius is daar veel mee bezig. Uiteraard kunnen er zaken minder goed lopen, het is dan aan de school om te kijken hoe je het beter kunt maken. Zoals gezegd, we benaderen het positief, we kijken naar de beweging. Scholen leveren de visitatiecommissies veel documenten aan, vaak gaan die over het verleden. Interessant, en ook belangrijk. Maar we zijn meer benieuwd naar het nu. En naar de toekomst.”

Voor de visitatiecommissie is dit ook een omslag in het denken geweest. “We komen van te voren bij elkaar als commissie en formuleren een voorlopig oordeel op basis van de toegestuurde documenten. Het is dan makkelijk om te kijken naar de dingen die niet goed gaan. Als vereniging wil je dat het hb-onderwijs beter wordt, dat hb-leerlingen uitgedaagd worden. Dan moet je gaan kijken naar wat er goed gaat op een school, de mensen daar motiveren om het nog beter te maken. Daarom hebben we standaard enquêtes die de scholen afnemen bij docenten, leerlingen en ouders. De resultaten zijn belangrijk, maar essentieel is wat je ermee doet: analyse, reflectie, veranderingen. En hoewel we er op uit zijn om scholen te helpen, uiteindelijk moeten we als commissie natuurlijk wel kijken of de school BPS-proof is. Het merk zegt dat de school de gedragscode naleeft, dat er continuïteit is. Dat is belangrijk voor de leerlingen en voor de ouders.”

Na de visitatie
Het oordeel van de commissie over Corderius was positief: de school heeft voor vier jaar het predicaat Begaafdheidsprofielschool (dat is het standaardoordeel voor scholen die het goed doen). Met een aantal aanbevelingen van de commissie is de school al aan de slag. Wolffenbuttel: “Het belangrijkste is dus dat we nu alles beter hebben gedocumenteerd. Daarnaast creëren we op school een aparte plek voor deze leerlingen. En zorgen we dat daar docenten zijn voor begeleiding. Ook hebben we een talentpas, goede leerlingen kunnen daarmee vrijstellingen krijgen en extra activiteiten doen. De eis is dat de leerling in principe gemiddeld een 7,5 heeft, voor hb-leerlingen geldt die eis niet. Alleen merken we dat dat niet even goed bekend is. De communicatie kan dus beter. Verder onderzoeken we hoe leerlingen op een goede manier kunnen versnellen en de wenselijkheid daarvan.”