Maatwerk, talentbegeleiders en ruimte geven – Het Titus Brandsmalyceum

In oktober 2022 kregen acht scholen (opnieuw) het certificaat Begaafdheidsprofielschool. Twee van deze scholen bestaan nu 100 jaar: basisschool School op de Berg (lees dat artikel hier) en het Titus Brandsmalyceum. Raquel van Erven Escudero Losa is bij de laatste docent Spaans en coördinator talentbegeleiding.

“Van oorsprong ben ik pedagoog, ik heb zo’n tien jaar in de jeugdzorg gewerkt. Zeven jaar geleden heb ik de switch naar het onderwijs gemaakt. Ik ging toen hier werken, op het Titus Brandsmalyceum. Het is een school in het centrum van Oss, voor havo, vwo en gymnasium. We hebben zo’n 1.450 leerlingen.

Kennis is maar de helft, is ons motto. We zetten breed in op de verschillende talenten van leerlingen. We moedigen leerlingen aan tot onderzoeken, ontdekken en een eigen mening vormen. We willen leerlingen helpen hun grenzen te verkennen en verleggen, er is ruimte voor eigen initiatief en talent. Om dit mogelijk te maken bieden we voor alle leerlingen individuele, persoonsvormende ontwikkelingsmogelijkheden.”

De talentbegeleider als tweede mentor
“Onderwijs op maat zit in de hele school, dat vloeit erg mooi door naar de hb-leerling. Het klinkt natuurlijk makkelijk, maar om maatwerk in een grote school te faciliteren, is lastig. Hb-leerlingen zitten in reguliere klassen. Naast een mentor hebben zij een talentbegeleider. We hebben er drie, waaronder mijzelf. Met elke hb-leerling bespreken we of hij of zij gebruik wil maken van ons begeleidingsaanbod. Sommigen doen niets extra’s, anderen nemen deel aan het verrijkingsprogramma, trainingen executief functioneren, doen mee aan een programma op de universiteit, et cetera. Eigenlijk kan heel veel, als het maar is waar de leerling behoefte aan heeft.

Als talentbegeleider volg je leerlingen gedurende hun gehele middelbare schoolperiode. Je leert daardoor een hb’er goed kennen, je volgt zijn ontwikkeling door de jaren heen. Ik denk dat je hem of haar daardoor goed kunt helpen. Bij vaste evaluatiemomenten zijn we als talentbegeleider betrokken. Ouders kunnen ook gesprekken met ons aanvragen. Mijn twee collega’s en ik zijn ook geschoold hierin, onder andere door Joost de Maree, Esther de Boer en Novilo.”

Hoe werkt maatwerk?
“Een leerling komt naar me toe met een vraag, een verzoek of een dilemma. We oriënteren ons samen eerst op oplossingen. Vervolgens maak ik afspraken met de leerling en ga ik uitzoeken wat er mogelijk is. Dat overleg ik met de docent en de betreffende teamleider. Een leerling kan zich vervelen bij wiskunde, omdat hij de stof al goed beheerst en liever de tijd anders besteedt. Dat vertrouwen geven we dan, elke leerling moet de kans krijgen om zelf het onderwijs (deels) in te vullen. Uiteraard houden we wel een vinger aan de pols.

Zoals ik al zei, nee van een docent is geen optie. Mocht dat voorkomen dan bespreek ik dat met de teamleider. Die gaat dan weer in gesprek met de betreffende docent. En dan vooral: waar zit je angst, wat denk je dat er gebeurt als deze leerling je lessen mag missen?

Een ander voorbeeld, ik begeleid een hb-leerling, zij zit de helft van haar tijd in het open leercentrum. Voor veel vakken loopt ze voor, dus ze mag zelf een deel van haar tijd invullen. Alleen, het lukt haar niet. ‘Ik heb geen idee wat ik moet doen als ik daar zit’, zegt ze. Ze heeft te veel vrijheid. Samen met haar mentor heeft ze haar taken kleiner gemaakt, behapbaarder. Ze vertelt ook aan het personeel van het leercentrum wat ze gaat doen, ze laat achteraf aan hen zien wat ze heeft gedaan. Dat helpt haar enorm. Ruimte gunnen betekent ook de leerling fouten laten maken. Of zelf tot inzichten komen. Maar reflecteer wel samen.”

Fysieke ontmoeting
“We vinden het erg belangrijk om de kinderen te zien en met elkaar in contact te laten komen. Dat doen we bijvoorbeeld door een fysiek hb-lokaal. Op maandag, dinsdag en donderdag zijn de talenbegeleiders in het lokaal aanwezig, kinderen kunnen lessen missen om naar ons te komen.

Ze mogen dan huiswerk maken, of aan een project werken. Maar ze komen vooral om te praten, over wat ze bezig houdt, waar ze tegenaan lopen. We zorgen ervoor dat ze elkaar helpen. Ik maak dan groepjes: onderbouw bij elkaar, bovenbouw bij elkaar. Het is mooi om te zien wat er dan gebeurt, hoe ze elkaar steunen, naar elkaar luisteren en tips geven.”

Keuzes maken
“Een aantal jaren geleden werden we aspirant-lid van de vereniging. Dat dwong ons, en de schoolleiding, om keuzes te maken. Om een voorbeeld te geven, we waren bezig met het opzetten van maatwerk-programma’s. Toen kon een docent nog zeggen dat een leerling een les niet mocht missen. Dat is nu geen optie meer, de schoolleiding staat erachter.

Op studiedagen staat hb op het programma. We proberen dan in te spelen op veelvoorkomende vragen van collega’s, zoals ‘hoe kan ik extra uitdaging bieden?’ Of: ‘hoe kan ik loslaten en zeker weten dat het toch goed gaat komen met deze leerling?’ ”

Titus Tussenjaar
“Sinds drie jaar hebben we het Titus Tussenjaar. Deze is bedoeld voor leerlingen die klaar zijn met de basisschool maar nog niet toe zijn om de stap naar de brugklas te maken. Dit tussenjaar is ontwikkeld samen met basisscholen, ook in de uitvoering werken we samen: er wordt zowel lesgegeven door docenten uit het basisonderwijs als door docenten van onze school.

We merken dat voor een aantal leerlingen de overstap naar brugklas toch lastig blijkt te zijn. Daar zijn we over aan het nadenken. Moeten we bijvoorbeeld een aparte klas maken, of dat hb-leerlingen een dag in de week een apart programma krijgen? Er heeft een evaluatie plaatsgevonden met alle oud-Tussenjaar-leerlingen. Veel zeggen dat ze niet zo nodig de hele dag met andere hb’ers in de klas hoeven te zitten. Voor de leerlingen die daar behoefte aan hebben ontwikkelen we een nazorgtraject.

In de toekomst zou een doorlopende leerlijn iets kunnen zijn op onze school. Van basisschool tot en met universiteit. Ook zou ik versnellen meer terug willen zien. We zijn erg goed in compacten en maatwerken. Versnellen nog niet. Ik zit in een professionele leergemeenschap met het Zwijsen College, dat heeft een fastlane traject in de bovenbouw. Dat vind ik erg interessant.”

Leestip
Maureen Kramer-Tinnemeier, Actief executief.
Dat is het boek dat wij het meest gebruiken. Als we workshops ontwikkelen voor onze hb-leerlingen, dan putten we hieruit.